a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie wystawiła europejski przemysł obronny i rynek wyposażenia obronnego na próbę i ujawniła szereg braków, które osłabiają ich zdolność do zaspokojenia w wymagany, bezpieczny i terminowy sposób pilnych potrzeb państw członkowskich w zakresie produktów związanych z obronnością i systemów obrony, takich jak amunicja i pociski, przy uwzględnieniu wysokiego wskaźnika zużycia tych produktów oraz systemów podczas konfliktu o dużej intensywności.
(2) Od dnia 24 lutego 2022 r. Unia i jej państwa członkowskie stale intensyfikują wysiłki, aby pomóc w zaspokojeniu pilnych potrzeb obronnych Ukrainy. Ponadto w tym kontekście, w obliczu rosnącej niestabilności, strategicznej konkurencji i zagrożeń dla bezpieczeństwa, szefowie państw lub rządów Unii zebrani w dniu 11 marca 2022 r. w Wersalu postanowili przyjąć większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo Unii i podjąć dalsze zdecydowane kroki w kierunku budowania suwerenności Europy. Zobowiązali się oni do "wzmocnienia europejskiego potencjału obronnego" oraz uzgodnili zwiększenie wydatków na obronę, zacieśnienie współpracy poprzez wspólne projekty i wspólne zamówienia dotyczące potencjału obronnego, wyeliminowanie braków, pobudzenie innowacji oraz wzmocnienie i rozwój przemysłu obronnego Unii. W dniu 21 marca 2022 r. Rada przyjęła "Strategiczny kompas na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa i obrony Unii w następnym dziesięcioleciu" (zwany dalej "Strategicznym kompasem"), a następnie Rada Europejska zatwierdziła go w dniu 24 marca 2022 r. Strategiczny kompas uwypukla potrzebę zwiększenia wydatków na obronność i wzmożonych inwestycji w potencjał, zarówno na poziomie Unii, jak i krajowym.
(3) W dniu 18 maja 2022 r. Komisja i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa zaprezentowali wspólny komunikat zatytułowany "Analiza luk inwestycyjnych w zakresie obronności i dalsze działania", podkreślając istnienie w Unii luk w obronności w zakresie finansów, przemysłu i możliwości. W dniu 19 lipca 2022 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia aktu na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia, którego celem jest wspieranie współpracy między państwami członkowskimi na etapie udzielania zamówień w celu wypełnienia, w drodze współdziałania, najpilniejszych i najpoważniejszych luk, zwłaszcza tych powstałych w wyniku reakcji na rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie. Akt na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia przyczyni się do wzmocnienia wspólnych zamówień w dziedzinie obronności oraz, poprzez powiązane finansowanie unijne, do wzmocnienia unijnych zdolności przemysłowych i do dostosowania unijnego przemysłu obronnego do strukturalnych zmian rynkowych wynikających ze zwiększonego popytu spowodowanego nowymi wyzwaniami, takimi jak powrót konfliktu o dużej intensywności.
(4) W świetle sytuacji na Ukrainie i jej pilnych potrzeb obronnych, w szczególności w odniesieniu do amunicji, Rada w dniu 20 marca 2023 r. uzgodniła trójtorowe podejście, którego celem jest dostarczenie Ukrainie miliona sztuk amunicji w ramach wspólnych wysiłków w ciągu najbliższych 12 miesięcy. Postanowiła ona pilnie dostarczyć Ukrainie amunicję ziemia-ziemia i amunicję artyleryjską oraz, na wniosek, pociski z istniejących zapasów lub zapewnić zmianę priorytetów w odniesieniu do bieżących zleceń. Wezwała ona ponadto państwa członkowskie do wspólnego zamawiania amunicji i, w razie potrzeby, pocisków od europejskiego przemysłu obronnego (i Norwegii) w kontekście bieżącego projektu Europejskiej Agencji Obrony (EDA) lub w ramach uzupełniających projektów zakupowych prowadzonych przez państwa członkowskie, w celu uzupełnienia zapasów, przy jednoczesnym umożliwieniu dalszego wspierania Ukrainy. Aby wesprzeć te starania, Rada uzgodniła uruchomienie odpowiednich środków finansowych, w tym za pośrednictwem Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju (EPF). Rada zwróciła się również do Komisji o przedstawienie konkretnych propozycji mających na celu pilne wsparcie zwiększenia zdolności produkcyjnej europejskiego przemysłu obronnego, zabezpieczenie łańcuchów dostaw, usprawnienie procedur zamówień, zaradzenie niedoborom mocy produkcyjnych i propagowanie inwestycji, w tym, w stosownych przypadkach, poprzez uruchomienie środków z budżetu Unii. Takie propagowanie inwestycji ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia, aby potrzeby Unii w zakresie bezpieczeństwa zostały odpowiednio zabezpieczone przez cały czas, a unijny przemysł obronny i rynek wewnętrzny były dostosowane do obecnych wyzwań. Te trzy powiązane ze sobą tory działań należy realizować równolegle i w sposób skoordynowany. Aby zagwarantować odpowiednią realizację tych trzech torów działań, organizowane będą również regularne spotkania na szczeblu krajowych dyrektorów ds. uzbrojenia z Grupą Zadaniową ds. Wspólnych Zamówień w dziedzinie Obronności (w której skład wchodzą przedstawiciele Komisji, Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (ESDZ), oraz EDA) w celu oceny potrzeb i możliwości przemysłowych, a także zapewnienia niezbędnej ścisłej koordynacji.
(5) W dniu 13 kwietnia 2023 r. Rada przyjęła środek pomocy w ramach EPF o wartości 1 mld EUR w celu wsparcia ukraińskich sił zbrojnych, umożliwiający rekompensowanie państwom członkowskim kosztu amunicji ziemia-ziemia i amunicji artyleryjskiej, oraz ewentualnie pocisków, przekazanych Ukrainie z istniejących zapasów lub w wyniku zmiany priorytetów w realizacji bieżących zleceń w okresie od dnia 9 lutego do dnia 31 maja 2023 r. W odniesieniu do wspólnych zamówień dotychczas 24 państwa członkowskie razem z Norwegią podpisały porozumienie w sprawie projektu EDA dotyczące współdzielonych zamówień na amunicję.
(6) Wspólne starania na rzecz umożliwienia państwom członkowskim uzupełnienia uszczuplonych zapasów oraz wsparcia Ukrainy mogą być skuteczne tylko wtedy, gdy po stronie podaży Unii możliwe będzie terminowe dostarczenie niezbędnych produktów związanych z obronnością. Jednak ze względu na gwałtowne wyczerpywanie się zapasów, produkcję w Unii prawie na maksymalnym poziomie w związku ze zleceniami od państw członkowskich lub państw trzecich, a także ze względu na już gwałtownie rosnące ceny, konieczne są dodatkowe środki polityki przemysłowej Unii, aby zapewnić szybkie zwiększenie zdolności produkcyjnych.
(7) Jak pokazują prace Grupy Zadaniowej ds. Wspólnych Zamówień w dziedzinie Obronności w zakresie koordynacji bardzo krótkoterminowych potrzeb dotyczących zamówień w dziedzinie obronności oraz nawiązania współpracy z państwami członkowskimi i z unijnymi producentami z sektora obronności w celu wspierania wspólnych zamówień, aby uzupełnić zapasy, w szczególności w świetle wsparcia udzielanego Ukrainie, przemysł Unii posiada zdolności produkcyjne w obszarze amunicji ziemia-ziemia i amunicji artyleryjskiej oraz pocisków (zwanych dalej "odpowiednimi produktami związanymi z obronnością"). Zdolności produkcyjne w sektorze przemysłu obronnego Unii były jednak dostosowywane do potrzeb czasów odbiegających od obecnych wyzwań stojących przed Unią. Przepływy dostaw dostosowano do bardziej umiarkowanego popytu, przy minimalnym poziomie zapasów i dywersyfikacji dostawców na całym świecie w celu obniżenia kosztów, co naraziło sektor przemysłu obronnego Unii na zależności. W związku z tym obecne zdolności produkcyjne oraz istniejące łańcuchy dostaw i wartości nie pozwalają w tym kontekście na bezpieczną i terminową dostawę produktów związanych z obronnością niezbędnych do zaspokojenia potrzeb w zakresie bezpieczeństwa państw członkowskich i dalszego wspierania potrzeb Ukrainy, co powoduje napięcia na rynku odpowiednich produktów związanych z obronnością, a także ryzyko efektu wypierania. Konieczna jest zatem dodatkowa interwencja na poziomie Unii.
(8) Zgodnie z art. 173 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) polityka przemysłowa Unii ma na celu przyczynienie się do osiągania celu przyspieszenia dostosowania przemysłu do zmian strukturalnych. W związku z tym właściwe wydaje się wspieranie przemysłu Unii w zwiększaniu wielkości produkcji, skracaniu czasu realizacji produkcji oraz eliminowaniu potencjalnych wąskich gardeł lub czynników mogących opóźnić lub utrudnić terminową dostępność i dostawę odpowiednich produktów związanych z obronnością.
(9) Środki wprowadzane na poziomie Unii powinny mieć na celu wzmocnienie konkurencyjności i odporności europejskiej bazy technologicznoprzemysłowej sektora obronnego (EDTIB) w dziedzinie amunicji i pocisków, aby umożliwić jej szybkie dostosowanie do zmian strukturalnych.
(10) W tym celu należy ustanowić instrument wsparcia finansowego na rzecz wzmocnienia przemysłu w łańcuchach dostaw i wartości związanych z wytwarzaniem odpowiednich produktów związanych z obronnością w Unii (zwany dalej "instrumentem").
(11) Szczególna struktura, warunki kwalifikowalności i kryteria określone w niniejszym rozporządzeniu dotyczą konkretnie niniejszego krótkoterminowego instrumentu i wynikają ze szczególnych okoliczności i obecnej sytuacji nadzwyczajnej.
(12) Instrument będzie spójny z istniejącymi wspólnymi inicjatywami Unii dotyczącymi współpracy w dziedzinie obronności, takimi jak Europejski Fundusz Obronny, proponowanym aktem na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez wspólne zamówienia, jak również z EPF, oraz będzie synergiczny z innymi programami unijnymi. Instrument jest w pełni spójny z założeniami Strategicznego kompasu.
(13) O ile nie określono inaczej, do instrumentu powinno mieć zastosowanie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 3 (zwane dalej "rozporządzeniem finansowym").
(14) Zgodnie z art. 193 ust. 2 rozporządzenia finansowego dotacji można udzielić na działanie, które już się rozpoczęło, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia działania przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednakże koszty poniesione przed dniem przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie są kwalifikowalne, z wyjątkiem szczególnych i należycie uzasadnionych przypadków. Aby odpowiedzieć na apel Rady z dnia 20 marca 2023 r. o przyspieszenie dostaw odpowiednich produktów związanych z obronnością, w decyzji w sprawie finansowania należy przewidzieć wkłady finansowe na rzecz działań obejmujących okres rozpoczynający się od tej daty.
(15) W niniejszym rozporządzeniu określono pulę środków finansowych na cały czas obowiązywania instrumentu, która podczas rocznej procedury budżetowej ma stanowić dla Parlamentu Europejskiego i Rady główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych 4 .
(16) Możliwości określone w art. 73 ust. 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060 5 mogą być wykorzystywane, pod warunkiem że projekt jest zgodny z zasadami określonymi w tym rozporządzeniu oraz z zakresem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus określonym odpowiednio w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 6 i (UE) 2021/1057 7 . Zgodnie z art. 24 rozporządzenia (UE) 2021/1060 Komisja ma ocenić zmienione programy krajowe przedłożone przez państwo członkowskie i przedstawić uwagi w terminie dwóch miesięcy od dnia przedłożenia zmienionego programu. Biorąc pod uwagę, że sytuacja wymaga pilnych działań, Komisja powinna dążyć do zakończenia oceny zmienionych programów krajowych bez zbędnej zwłoki.
(17) Proponując zmienione lub nowe plany odbudowy i zwiększania odporności zgodnie z art. 21 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 8 państwa członkowskie powinny mieć możliwość proponowania środków, które przyczyniają się również do realizacji celów instrumentu, zgodnie z celami i wymogami ustanowionymi w decyzji Rady (UE, Euratom) 2020/2053 9 , rozporządzeniu (UE) 2020/2094 10 i rozporządzeniu (UE) 2021/241. W tym celu państwa członkowskie powinny rozważyć w szczególności środki związane z wnioskami przedłożonymi w odpowiedzi na zaproszenie do składania wniosków w ramach instrumentu, którym przyznano pieczęć doskonałości zgodnie z instrumentem.
(18) Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 11 oraz rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 12 , (Euratom, WE) nr 2185/96 13 i (UE) 2017/1939 14 interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom - w tym nadużyciom finansowym - ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycia finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2017/1939 Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz do wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 15 . Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939 - EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.
(19) Państwa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu, które są członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), powinny móc uczestniczyć w instrumencie jako państwa stowarzyszone w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym 16 , które przewiduje realizację ich udziału w unijnych programach na podstawie decyzji wydanej na mocy tego porozumienia. Niniejsze rozporządzenie powinno zobowiązywać te państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, OLAF oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji.
(20) Biorąc pod uwagę specyfikę przemysłu obronnego, gdzie popyt pochodzi prawie wyłącznie ze strony państw członkowskich i państw stowarzyszonych, które także kontrolują całość zakupów produktów i technologii związanych z obronnością, w tym ich eksport, do sektora obronności nie mają zastosowania konwencjonalne zasady i modele biznesowe, które obowiązują na bardziej tradycyjnych rynkach. W związku z tym sektor ten nie angażuje się w znaczne inwestycje przemysłowe finansowane ze środków własnych, lecz jedynie w wyniku wiążących zleceń. Chociaż wiążące zlecenia ze strony państw członkowskich są warunkiem wstępnym każdej inwestycji, Komisja może interweniować, zmniejszając ryzyko inwestycji przemysłowych poprzez dotacje i pożyczki umożliwiające szybsze dostosowanie się do zachodzących zmian strukturalnych na rynku. W obecnej sytuacji nadzwyczajnej wsparcie Unii powinno pokrywać do 50 % bezpośrednich kosztów kwalifikowalnych, aby umożliwić beneficjentom jak najszybsze wdrożenie działań, zmniejszenie ryzyka ich inwestycji, a tym samym przyspieszenie dostępności odpowiednich produktów związanych z obronnością.
(21) Instrument powinien zapewniać wsparcie finansowe, za pośrednictwem środków określonych w rozporządzeniu finansowym, na działania przyczyniające się do terminowej dostępności i dostaw odpowiednich produktów związanych z obronnością, takie jak koordynacja przemysłowa i tworzenie sieci kontaktów, dostęp do finansowania dla
przedsiębiorstw zaangażowanych w wytwarzanie odpowiednich produktów związanych z obronnością, rezerwacja zdolności, proces przemysłowy polegający na regeneracji produktów, których termin przydatności do użytku upłynął, rozbudowa, optymalizacja, modernizacja, aktualizacja lub zmiana przeznaczenia istniejących zdolności produkcyjnych lub tworzenie nowych zdolności produkcyjnych w tej dziedzinie, a także szkolenie personelu.
(22) Ponieważ instrument ma na celu zwiększenie konkurencyjności i efektywności przemysłu obronnego Unii, do wsparcia powinny kwalifikować się wyłącznie podmioty, zarówno publiczne, jak i prywatne, które mają siedzibę i zarządcze struktury wykonawcze w Unii lub w państwach stowarzyszonych. Podmioty te nie powinny być kontrolowane przez niestowarzyszone państwo trzecie ani podmiot z niestowarzyszonego państwa trzeciego albo - alternatywnie - powinny one były być objęte monitorowaniem w rozumieniu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/452 17 oraz, w stosownych przypadkach, środkami ograniczania ryzyka, z uwzględnieniem celów, o których mowa w art. 4 niniejszego rozporządzenia. Podmiot mający siedzibę w niestowarzyszonym państwie trzecim lub mający siedzibę w Unii lub w państwie stowarzyszonym, ale zarządcze struktury wykonawcze w niestowarzyszonym państwie trzecim, nie powinien kwalifikować się do bycia odbiorcą uczestniczącym w danym działaniu.
(23) Podmioty mające siedzibę w Unii lub w państwie stowarzyszonym, które są kontrolowane przez niestowarzyszone państwo trzecie lub podmiot z niestowarzyszonego państwa trzeciego i nie były objęte monitorowaniem w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2019/452 ani, w stosowanych przypadkach, środkami ograniczania ryzyka, powinny się kwalifikować jako odbiorcy wyłącznie w przypadku, gdy spełnione są rygorystyczne warunki dotyczące interesów Unii i jej państw członkowskich w zakresie bezpieczeństwa i obrony, ustanowione w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zgodnie z tytułem V Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), w tym warunki dotyczące wzmocnienia EDTIB. Udział takich podmiotów nie powinien być sprzeczny z celami instrumentu. W tym kontekście kontrolę należy rozumieć jako zdolność do wywierania decydującego wpływu na podmiot, bezpośrednio lub pośrednio, poprzez co najmniej jeden pośredniczący podmiot. Wnioskodawcy powinni przedstawić wszelkie odpowiednie informacje na temat infrastruktury, obiektów, aktywów i zasobów przeznaczonych do wykorzystania w ramach działania. W tym kontekście należy również uwzględnić obawy państw członkowskich dotyczące bezpieczeństwa dostaw. Biorąc pod uwagę, że sytuacja wymaga pilnych działań, co wynika z obecnego kryzysu w zakresie dostaw amunicji, instrument powinien uwzględniać istniejące łańcuchy dostaw.
(24) Infrastruktura, obiekty, aktywa i zasoby odbiorców uczestniczących w danym działaniu wspieranym w ramach instrumentu, powinny być zlokalizowane na terytorium państwa członkowskiego lub państwa stowarzyszonego w całym okresie realizacji danego działania.
(25) Z instrumentu nie należy wspierać finansowo zwiększania zdolności produkcyjnych odpowiednich produktów związanych z obronnością objętych ograniczeniami ze strony niestowarzyszonego państwa trzeciego lub podmiotu z niestowarzyszonego państwa trzeciego zmniejszającymi zdolność państw członkowskich do stosowania tych odpowiednich produktów związanych z obronnością. Odbiorca powinien dążyć do zapewnienia, aby działanie finansowane z instrumentu umożliwiło dostarczanie produktów Ukrainie.
(26) Zgodnie z art. 85 decyzji Rady (UE) 2021/1764 18 osoby fizyczne oraz organy i instytucje z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich (KTZ) kwalifikują się do objęcia finansowaniem pod warunkiem przestrzegania zasad i celów instrumentu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany KTZ jest powiązany.
(27) Oceniając wnioski przedłożone przez wnioskodawców, Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na ich wkład w realizację celów instrumentu. Wnioski należy ocenić w szczególności pod kątem ich wkładu w przyrost, zwiększenie, rezerwację lub modernizację zdolności produkcyjnych, a także przekwalifikowanie i podniesienie kwalifikacji odpowiedniego personelu. Należy je również oceniać pod kątem ich wkładu w skrócenie czasu realizacji produkcji odpowiednich produktów związanych z obronnością, w tym poprzez mechanizmy zmiany priorytetów w realizacji zleceń, w identyfikację i wyeliminowanie wąskich gardeł w ich łańcuchach dostaw, a także w rozwój odporności tych łańcuchów dostaw poprzez rozwój i uruchomienie współpracy transgranicznej przedsiębiorstw, w szczególności, w dużej mierze, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i spółek o średniej kapitalizacji działających w stosownych łańcuchach dostaw.
(28) Projektując, przyznając i wdrażając wsparcie finansowe Unii, Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na to, aby takie wsparcie nie wpływało negatywnie na warunki konkurencji na rynku wewnętrznym.
(29) Ponadto kryzys wynikający z rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie nie tylko wykazał braki w unijnym sektorze przemysłu obronnego Unii, ale również postawił wyzwania dla funkcjonowania rynku wewnętrznego produktów związanych z obronnością. Obecny kontekst geopolityczny pociąga za sobą znaczny wzrost popytu, który ma wpływ na funkcjonowanie wewnętrznego rynku produkcji i sprzedaży odpowiednich produktów związanych z obronnością, a także komponentów do nich w Unii. Podczas gdy niektóre państwa członkowskie wprowadziły lub prawdopodobnie wprowadzą środki w celu utrzymania własnych zapasów, co stanowi kwestię bezpieczeństwa narodowego, inne napotykają trudności w dostępie do towarów potrzebnych do produkcji lub nabywania odpowiednich produktów związanych z obronnością. Czasami trudność w dostępie do jednego surowca lub do konkretnego komponentu utrudnia funkcjonowanie całych łańcuchów produkcyjnych. W celu zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego konieczne jest ustanowienie,w skoordynowany sposób, zharmonizowanych przepisów zwiększających bezpieczeństwo dostaw odpowiednich produktów związanych z obronnością. Środki te powinny obejmować przyspieszenie procesu wydawania zezwoleń i ułatwienie postępowań o udzielenie zamówienia. Powyższe środki powinny się opierać na art. 114 TFUE.
(30) W świetle znaczenia, jakie ma zapewnienie bezpieczeństwa dostaw odpowiednich produktów związanych z obronnością, państwa członkowskie powinny zagwarantować sprawne i terminowe rozpatrywanie wniosków administracyjnych związanych z planowaniem, budową i eksploatacją obiektów produkcyjnych, transferem nakładów dotyczących produkcji wewnątrz Unii, a także kwalifikacją i certyfikacją odpowiednich produktów końcowych.
(31) Aby osiągnąć ogólny cel polityki publicznej, jakim jest bezpieczeństwo, konieczne jest jak najszybsze utworzenie obiektów produkcyjnych związanych z wytwarzaniem odpowiednich produktów związanych z obronnością, przy jednoczesnym ograniczeniu do minimum obciążeń administracyjnych. Z tego powodu państwa członkowskie powinny jak najszybciej rozpatrywać wnioski dotyczące planowania, budowy i eksploatacji zakładów produkcyjnych i instalacji do wytwarzania odpowiednich produktów związanych z obronnością. Takim wnioskom należy przyznać pierwszeństwo przy wyważaniu interesów prawnych w danym przypadku.
(32) Mając na uwadze cel niniejszego rozporządzenia oraz sytuację nadzwyczajną i wyjątkowy kontekst jego przyjęcia, państwa członkowskie powinny rozważyć stosowanie wyłączeń związanych z obronnością na mocy prawa krajowego i mającego zastosowanie prawa Unii, indywidualnie dla każdego przypadku, jeżeli uznają, że zastosowanie takich wyłączeń ułatwiłoby osiągnięcie tego celu. Może to mieć zastosowanie w szczególności do przepisów prawa Unii dotyczących kwestii ochrony środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa, co jest niezbędne do poprawy ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska, a także do osiągnięcia zrównoważonego i bezpiecznego rozwoju. Wdrożenie tego prawa może jednak również stworzyć bariery regulacyjne utrudniające unijnemu przemysłowi obronnemu zwiększenie produkcji i dostaw odpowiednich produktów związanych z obronnością. Unia i jej państwa członkowskie ponoszą zbiorową odpowiedzialność za pilne zbadanie wszelkich działań, jakie mogą podjąć w celu złagodzenia ewentualnych utrudnień. Wszelkie działania tego typu, czy to na poziomie Unii, czy też poziomie regionalnym bądź krajowym, nie powinny zagrażać ochronie środowiska, zdrowiu i bezpieczeństwu.
(33) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/81/WE 19 ma na celu harmonizację procedur udzielania zamówień publicznych w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa, tym samym umożliwiając spełnienie wymogów bezpieczeństwa państw członkowskich i zobowiązań wynikających z TFUE. Dyrektywa ta przewiduje w szczególności przepisy szczegółowe regulujące pilne sytuacje wynikające z kryzysu, w szczególności skrócone terminy składania ofert oraz możliwość zastosowania procedury negocjacyjnej bez uprzedniej publikacji ogłoszenia o zamówieniu. Jednakże pilna konieczność spowodowana obecnym kryzysem w zakresie dostaw amunicji może być niezgodna nawet z tymi przepisami w przypadkach, gdy co najmniej dwa państwa członkowskie zamierzają zaangażować się
we wspólne zamówienie. W niektórych przypadkach jedynym rozwiązaniem zabezpieczającym interesy bezpieczeństwa tych państw członkowskich jest otwarcie obowiązującej umowy ramowej w stosunku do instytucji /podmiotów zamawiających z państw członkowskich, które nie były pierwotnie jej stronami, nawet jeśli taka możliwość nie została przewidziana w pierwotnej umowie ramowej.
(34) Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zmiany zamówień publicznych muszą być ściśle ograniczone do tego, co jest bezwzględnie konieczne w danych okolicznościach, przy jednoczesnym poszanowaniu w jak największym stopniu zasad niedyskryminacji, przejrzystości i proporcjonalności. W związku z tym powinna istnieć możliwość zastosowania odstępstwa od dyrektywy 2009/81/WE poprzez zwiększenie ilości przewidzianych w umowie ramowej przy jednoczesnym otwarciu jej na instytucje/podmioty zamawiające z innych państw członkowskich. W odniesieniu do tych dodatkowych ilości, wspomniane instytucje/podmioty zamawiające powinny korzystać z tych samych warunków co pierwotna instytucja zamawiająca/podmiot zamawiający, które zawarły pierwotną umowę ramową. W takich przypadkach pierwotna instytucja zamawiająca/podmiot zamawiający powinny również dopuszczać każdy podmiot gospodarczy spełniający warunki instytucji zamawiającej / podmiotu zamawiającego pierwotnie określone w umowie ramowej, w tym wymogi dotyczące kwalifikacji jakościowych, o których mowa w art. 39-46 dyrektywy 2009/81/WE do dołączenia do tej umowy ramowej. Ponadto należy przedsięwziąć odpowiednie środki służące przejrzystości, aby zapewnić możliwość poinformowania wszystkich potencjalnie zainteresowanych stron. Aby ograniczyć wpływ tych zmian na sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego i zapobiec nieproporcjonalnym zakłóceniom konkurencji, dokonywanie takich zmian umów ramowych powinno być możliwe wyłącznie do dnia 30 czerwca 2025 r.
(35) Aby EDTIB była konkurencyjna, innowacyjna i odporna, a także aby mogła zwiększyć swoje zdolności produkcyjne, musi mieć dostęp zarówno do finansowania publicznego, jak i prywatnego. Jak przewidziano w komunikacie Komisji z dnia 15 lutego 2022 r. zatytułowanym "Wkład Komisji w europejską obronność", inicjatywy Unii w zakresie zrównoważonego finansowania pozostają spójne z wysiłkami Unii na rzecz ułatwienia europejskiemu przemysłowi obronnemu wystarczającego dostępu do finansowania i inwestycji. W tym kontekście unijne ramy zrównoważonego finansowania nie uniemożliwiają inwestowania w rodzaje działalności związane z obronnością. Unijny przemysł obronny jest kluczowym czynnikiem odporności i bezpieczeństwa Unii, a tym samym pokoju i zrównoważonego rozwoju społecznego. W ramach inicjatyw Unii w zakresie polityki zrównoważonego finansowania kontrowersyjną broń podlegającą międzynarodowym konwencjom zakazującym jej opracowywania, produkcji, składowania, wykorzystywania, transferu i dostarczania, podpisanym przez państwa członkowskie, uznaje się za niezgodną z wymogami zrównoważonego rozwoju społecznego. Sektor unijnego przemysłu obronnego podlega ścisłej kontroli regulacyjnej wdrażanej przez państwa członkowskie w odniesieniu do transferu i wywozu produktów wojskowych i produktów podwójnego zastosowania. W tym kontekście zaangażowanie krajowych i europejskich podmiotów finansowych, takich jak krajowe banki i instytucje prorozwojowe, we wspieranie europejskiego przemysłu obronnego stanowiłoby wyraźny sygnał dla sektora prywatnego. Realizując w pełni swoje inne zadania w zakresie rozwoju gospodarczego i finansowania polityki publicznej, obejmujące bliźniaczą transformację ekologiczną i cyfrową, zgodnie z art. 309 TFUE i swoim statutem, Europejski Bank Inwestycyjny powinien wzmocnić swoje wsparcie dla europejskiego przemysłu obronnego i wspólnych zamówień, wykraczając poza bieżące wsparcie na rzecz produktów podwójnego zastosowania, w przypadku gdyby takie inwestycje wyraźnie służyły realizacji priorytetów Strategicznego kompasu.
(36) Przedsiębiorstwa uczestniczące w łańcuchu wartości odpowiednich produktów związanych z obronnością powinny mieć dostęp do finansowania dłużnego, aby przyspieszyć inwestycje konieczne do zwiększenia zdolności produkcyjnych. Instrument powinien ułatwiać unijnym przedsiębiorstwom dostęp do finansowania w sektorze amunicji i pocisków. Niniejsze rozporządzenie powinno w szczególności zapewnić tym przedsiębiorstwom takie same warunki, jakie oferowane są innym przedsiębiorstwom, przejmując wszelkie dodatkowe koszty ponoszone zwłaszcza w sektorze obronności.
(37) Komisja powinna móc ustanowić specjalny instrument w ramach działań ułatwiających inwestycje zwanym "Funduszem na rzecz Zwiększania Zdolności". Fundusz na rzecz Zwiększania Zdolności powinien być wdrażany w ramach zarządzania pośredniego. W związku z tym Komisja powinna zbadać najwłaściwszy sposób pozyskania środków z budżetu Unii w celu odblokowania inwestycji publicznych i prywatnych w ramach wsparcia pożądanego szybkiego wzrostu, w tym poprzez instrument łączony w ramach Funduszu InvestEU ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/523 20 , w ścisłej współpracy ze swoimi partnerami wykonawczymi. Działania objęte Funduszem na rzecz Zwiększania Zdolności powinny wspierać przyrost zdolności produkcyjnych w sektorze amunicji i pocisków poprzez zapewnienie możliwości zwiększenia dostępności środków finansowych dla przedsiębiorstw w łańcuchach wartości.
(38) W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do przyjmowania programu prac i przyznawania finansowania na wybrane działania. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 21 .
(39) Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie reakcja na skutki kryzysu w dziedzinie bezpieczeństwa, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki proponowanego działania możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.
(40) Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie bez uszczerbku dla unijnych zasad konkurencji, w szczególności art. 101-109 TFUE oraz aktów prawnych, które umożliwiają zastosowanie tych artykułów.
(41) Zgodnie z art. 41 ust. 2 TUE wydatki operacyjne wynikające z tytułu V rozdział 2 mają być pokrywane z budżetu Unii, z wyjątkiem wydatków wynikających z operacji mających skutki wojskowe lub obronne.
(42) Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa 22 niniejsze rozporządzenie należy poddać ewaluacji w oparciu o informacje zgromadzone zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać nadmiernej regulacji i obciążeń administracyjnych, zwłaszcza względem państw członkowskich. W stosownych przypadkach, wymogi te powinny obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę ewaluacji skutków niniejszego rozporządzenia w praktyce. Komisja powinna przeprowadzić ocenę niniejszego rozporządzenia nie później niż do dnia 30 czerwca 2024 r., również z myślą o przedłożeniu wniosków dotyczących zmian w niniejszym rozporządzeniu, w stosownych przypadkach.
(43) Z uwagi na bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa dostaw spowodowane rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie następnego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,
(44) Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie bez uszczerbku dla szczególnego charakteru polityki bezpieczeństwa i obrony niektórych państw członkowskich,
PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:
