Sprawozdawczyni: Sandra PARTHIE
| Wniosek o konsultację |
a) Komisja Europejska, 27.3.2023 |
|
b) Parlament Europejski, 8.5.2023 |
|
b) Rada, 11.5.2023 |
| Podstawa prawna |
a) Art. 304 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
|
b) Art. 114 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej |
| Sekcja odpowiedzialna |
Sekcja Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji |
| Data przyjęcia przez sekcję |
29.6.2023 |
| Data przyjęcia na sesji plenarnej |
13.7.2023 |
| Sesja plenarna nr |
580 |
| Wynik głosowania (za/przeciw/wstrzymało się) |
193/3/3 |
1. Wnioski i zalecenia
1.1. Unia Europejska (UE) musi pozostać miejscem lokalizacji przemysłu. W tym celu musi asertywnie postrzegać swoją pozycję globalnego gracza i identyfikować narzędzia, środki i instrumenty polityczne niezbędne do przyspieszenia tempa jej działania, zwiększenia jej innowacyjności i sprawienia, by ponownie stała się atrakcyjna dla inwestorów przy jednoczesnym zachowaniu wyznawanych przez nią wartości społecznych i środowiskowych takich jak sprawnie działające systemy dialogu społecznego i opieki społecznej, poszanowanie praworządności i stabilnie funkcjonujące instytucje.
1.2. Globalny kontekst gospodarczy zmienił się dla UE, co przejawia się stopniowym odchodzeniem od międzynarodowego ładu opartego na zasadach i wzrostem znaczenia protekcjonizmu. Konkurencja w zakresie inwestycji międzynarodowych stała się bardziej zacięta, nie tylko wskutek przyjęcia ustawy o obniżeniu inflacji przez Stany Zjednoczone (IRA), ale również wskutek ostrzejszej konkurencji w zakresie surowców, wahań cen energii i zmian w strukturze globalnych łańcuchów dostaw. UE musi zatem ponownie przeanalizować priorytety swojej polityki, aby zwiększyć swoją konkurencyjność strukturalną i zrównoważoną. Z uwagi na potrzebę wzmocnienia konkurencyjności przedsiębiorstw unijnych należy włączyć kontrolę konkurencyjności do procesów decyzyjnych UE, zapewniając równowagę między wymiarem gospodarczym, społecznym i środowiskowym procesów decyzyjnych dotyczących wniosków ustawodawczych.
1.3. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) jest przekonany, że ani Zielony Ład, ani cyfrowa dekada ani sektor przemysłu, sektor kosmiczny czy sektor motoryzacyjny nie będą mogły osiągać sukcesów bez solidnej bazy przemysłowej. Osiągnięcie sukcesu nie będzie możliwe również w przypadku braku bezpiecznych i zrównoważonych źródeł surowców krytycznych. EKES zwraca się o pilne przeprowadzenie audytu służącego ustaleniu, w jaki sposób UE może kontrolować swoje łańcuchy wartości i usprawnić ich działanie, aby nie dopuścić do powstania nadmiernych zależności.
1.4. EKES podkreśla, że nie możemy osiągnąć celów klimatycznych na 2050 r. bez zbudowania konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym. Europa powinna zatem dążyć do poprawy swojej zasobooszczędności i zwiększenia efektywności wykorzystywania materiałów, wdrażając w celu ograniczenia popytu środki w zakresie zarządzania stroną popytową, takie jak: ekoprojekt i obieg zamknięty, efektywność energetyczna, zwiększanie zrównoważoności produktów oraz wspieranie ukierunkowanych innowacyjnych praktyk i technik.
1.5. Zapewnienie istnienia i rozwoju zróżnicowanego sektora przemysłowego obejmującego szerokie spektrum branż, producentów i "ekosystemów przemysłowych", uwzględniając MŚP i podmioty gospodarki społecznej, powinno stanowić fundament europejskiej polityki przemysłowej. W tym względzie należy unikać nadmiernie wybiórczego koncentrowania się na propagowaniu określonych technologii i wybieraniu rzekomych "zwycięzców" w drodze działań regulacyjnych. Zamiast tego Unia powinna skupiać się na realizacji kompleksowej polityki na rzecz innowacyjności i wspierania badań naukowych.
1.6. Komitet wzywa Komisję i państwa członkowskie do zagwarantowania, aby plan przemysłowy UE przyczyniał się do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oferujących godziwe warunki pracy i dobre wynagrodzenie oraz propagował demokrację w miejscu pracy, prowadzenie rokowań zbiorowych i poszanowanie dla układów zbiorowych.
1.7. Zamówienia publiczne i decyzje dotyczące sposobu rozdzielania finansowania publicznego są narzędziami o istotnym znaczeniu w kontekście nadawania kierunku polityce przemysłowej. Należy zagwarantować, aby stosowne decyzje podejmowane przez państwa członkowskie UE, uwzględniając decyzje w przedmiocie pomocy państwa i dotacji, nie zakłócały funkcjonowania jednolitego rynku ani nie zagrażały konwergencji gospodarczej i spójności społecznej w całej UE, ale koncentrowały się raczej na rozwoju regionalnym. EKES krytycznie ocenia fakt, że w najnowszych wnioskach Komisji dotyczących planu przemysłowego Zielonego Ładu i aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie kwestii tej nie wzięto w dostatecznym stopniu pod uwagę.
2. Uwagi ogólne
2.1. UE musi pozostać miejscem lokalizacji przemysłu. Komitet wzywa do przyjęcia ram regulacyjnych przyciągających produkcję przemysłową do UE, zapewniających warunki sprzyjające rozwojowi takiej produkcji w UE i zwiększających tę produkcję w zrównoważony i odpowiedzialny społecznie sposób. Wezwanie to odnosi się nie tylko do nowych technologii, ale również do przemysłu wytwórczego, który stanowi kluczowy czynnik w procesie budowania odporności europejskich gospodarek i łańcuchów dostaw itp.
2.2. Produkt krajowy brutto (PKB) świadczy o pogorszeniu się konkurencyjności Europy: w pierwszym dziesięcioleciu XXI w. PKB na mieszkańca w UE wynosiło około 70 % PKB na mieszkańca w Stanach Zjednoczonych; obecnie wskaźnik ten wynosi zaledwie niecałe 66 %. W 1999 r. tylko 5 % światowych inwestycji brutto było realizowane w Chinach; w 2020 r. wskaźnik ten wynosił już 29 % i był najwyższy na świecie. W analogicznym okresie odsetek światowych inwestycji brutto realizowanych w Stanach Zjednoczonych i UE obniżył się znacząco - w przypadku Stanów Zjednoczonych był to spadek z 29 % do 20 %, natomiast w przypadku UE - z 23 % do zaledwie 15 %. UE dysponuje potencjałem, by zmienić ten stan rzeczy: ukończenie budowy jednolitego rynku mogłoby poprawić wyniki gospodarcze na przestrzeni dziesięciu lat o ponad 700 mld EUR, przy czym wspólna gospodarka cyfrowa mogłaby podwyższyć ten wynik o kolejne 178 mld EUR. Unia mogłaby wówczas także z powodzeniem kontynuować działania w zakresie tworzenia i propagowania norm europejskich w skali globalnej.
2.3. UE w większym stopniu niż jej konkurenci na świecie zmaga się z niezwykle wysokimi cenami energii oraz inflacją, przy czym inne globalne gospodarki dotują i faworyzują swój własny przemysł. Te czynniki stwarzają ryzyko deindustrializacji UE. Aby skutecznie uporać się z tymi problemami oraz stawić czoło innym, obecnym i przyszłym wyzwaniom, należy zwiększyć konkurencyjność strukturalną i zrównoważoną oraz odporność gospodarki UE. Zapewnienie przystępnych cen i bezpiecznych dostaw energii stanowi kluczowy warunek, który musi zostać spełniony, aby można było myśleć o zwiększaniu konkurencyjności przemysłowej Europy.
2.4. Globalny kontekst gospodarczy zmienił się drastycznie na przestrzeni ostatnich lat; UE nie może już polegać na funkcjonalnym międzynarodowym systemie gospodarczym i handlowym opartym na zasadach - zamiast tego coraz częściej musi stawiać czoła zakłóceniom na rynku globalnym spowodowanym środkami takimi jak przyjęta przez Stany Zjednoczone ustawa o obniżeniu inflacji służąca wspieraniu amerykańskich podmiotów przemysłowych za pomocą ulg podatkowych, hojnego wsparcia finansowego oraz wymogów stosowania materiałów miejscowego pochodzenia ze szkodą dla podmiotów gospodarczych spoza Stanów Zjednoczonych czy też obserwowane od dłuższego czasu protekcjonistyczne chińskie systemy subsydiów, które również faworyzują podmioty krajowe i służą realizacji nacjonalistycznego programu gospodarczego. UE musi zdecydowanie zareagować na ten stan rzeczy i zidentyfikować narzędzia, środki i instrumenty polityczne niezbędne do przyspieszenia tempa jej działania, zwiększenia jej innowacyjności i sprawienia, by ponownie stała się atrakcyjna dla inwestorów przy jednoczesnym zachowaniu wyznawanych przez nią wartości społecznych i środowiskowych.
2.5. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje wnioski Komisji Europejskiej dotyczące planu przemysłowego Zielonego Ładu i aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie, w których przedstawiono wytyczne dla podmiotów przemysłowych w UE i zagwarantowano im przewidywalność i które stanowią zobowiązanie do wzmocnienia producentów i powiązanych z nimi ekosystemów w Europie. Działania związane z przechodzeniem na gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. stanowią drugą rewolucję przemysłową i należy postrzegać je jako takie, biorąc pod uwagę niezbędne zobowiązania polityczne, gospodarcze i społeczne.
2.6. Komitet docenia w szczególności wyraźny komunikat zawarty w obydwu tych dokumentach dotyczący potrzeby dokonywania kompleksowych inwestycji w procesie przechodzenia na zrównoważoną gospodarkę i budowania zrównoważonego społeczeństwa. Celem polityki przemysłowej zorientowanej na ochronę środowiska powinno być również uzyskanie korzyści w dziedzinie dobrobytu społecznego. EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie przykłada się wagę do kwestii związanych z luką kompetencyjną i niedoborem siły roboczej, które spowalniają obecnie proces transformacji. W dalszym ciągu nie wskazano jednak, w jaki sposób planuje się zrealizować wyznaczone cele i założenia i jakie konkretne działania będą podejmowane w tym obszarze.
2.7. Dlatego też Komitet wzywa Komisję Europejską do doprecyzowania, jakie konkretne działania zamierza podjąć w celu poprawy czynników związanych z lokalizacją oraz zwiększenia konkurencyjności gospodarek europejskich, aby wyróżnić UE na tle jej rywali systemowych. Działania te powinny koncentrować się na poprawie połączeń na jednolitym rynku dla wszystkich państw członkowskich m.in. poprzez rozwijanie i modernizowanie infrastruktury i wzajemnych połączeń w sektorze transportu i energii, w tym również w ramach sieci energetycznych.
2.8. EKES zwraca uwagę na fakt, że zarówno pracodawcy, jak i pracownicy oraz obywatele borykają się z różnymi trudnościami wywołanymi wstrząsem związanym z dostawami energii, wstrząsem związanym z podażą pracy, wstrząsami dotyczącymi łańcucha dostaw i inflacją; prowadzi to do nałożenia znacznych skumulowanych obciążeń na wszystkie zainteresowane strony. Celem opracowanego przez UE planu przemysłowego Zielonego Ładu i aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie powinno być zatem zmniejszanie tych obciążeń, nie zaś ich zwiększanie.
2.9. Komitet uważa ponadto, że konsumenci mają również do odegrania ważną rolę w procesie przechodzenia na neutralność emisyjną do 2050 r. Ich decyzje o zakupie lub rezygnacji z zakupu produktów, a także ich poparcie lub tolerancja bądź brak tolerancji dla warunków wytwarzania i produkcji nie tylko w UE, ale również w państwach trzecich, stanowią istotny czynnik wpływający na możliwość przeprowadzenia zmian. EKES opowiada się za wzmocnieniem pozycji konsumentów 1 i zwraca uwagę na konieczność zapewnienia im możliwości podejmowania świadomych decyzji.
3. Uwagi szczegółowe
3.1. Otoczenie regulacyjne
3.1.1. Kreowanie polityki UE powinno opierać się na innowacji, doskonałości oraz na wysokich kompetencjach i kwalifikacjach poszczególnych osób, a także koncentrować się na ograniczaniu biurokracji i zmniejszaniu kosztów wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Praworządność, jako jeden z fundamentów UE, daje pewność i gwarantuje stabilność otoczenia biznesowego i musi być przestrzegana we wszystkich okolicznościach. Zorganizowany dialog społeczny prowadzony w formule rozmów trójstronnych między przedstawicielami rządów, związków zawodowych i organizacji pracodawców jest nieodzowny dla zapewnienia stabilności, społecznej akceptowalności i odporności gospodarczej.
3.1.2. W akcie w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie zaproponowano szereg środków służących poprawie warunków podstawowych dotyczących wytwarzania za pomocą technologii neutralnych emisyjnie, uwzględniając uproszczone otoczenie regulacyjne charakteryzujące się m.in. szybszymi procedurami udzielania pozwoleń i obecnością punktów kompleksowej obsługi w administracji. Jest niezwykle ważne, aby takie szybsze procedury udzielania pozwoleń miały zastosowanie w całym łańcuchu wartości projektów technologii neutralnych emisyjnie, bez uszczerbku dla celów społecznych i środowiskowych określonych w rozporządzeniu. Choć Komitet popiera to podejście, apeluje do prawodawców o nieograniczanie tego rodzaju usprawnień wyłącznie do technologii neutralnych emisyjnie, ale o stosowanie ich domyślnie w odniesieniu do wszystkich sektorów gospodarki.
3.1.3. EKES zwraca uwagę na fakt, że w ostatecznym rozrachunku transformacja europejskiego przemysłu wykracza poza produkcję z zastosowaniem czystej technologii, ponieważ Europa jest miejscem, w którym funkcjonuje wiele energochłonnych branż przemysłu ciężkiego i surowcowego, które muszą zostać poddane dekarbonizacji i które nie zostały uwzględnione w planie przemysłowym Zielonego Ładu. Spójna strategia przemysłowa dla Europy obejmuje wzrost gospodarczy sprzyjający włączeniu społecznemu zapewniający wszystkim państwom członkowskim i regionom możliwość uczestniczenia w ekologicznej transformacji przemysłowej i czerpania z niej korzyści. Dlatego też należy zagwarantować, aby plan przemysłowy Zielonego Ładu nie doprowadził do jakiejkolwiek fragmentacji jednolitego rynku, a także dążyć do zapewnienia spójności między państwami członkowskimi a regionami.
3.1.4. Komitet jest przekonany, że możliwe jest opracowanie ekologicznego programu uproszczeń, który doprowadzi do usprawnienia procedur udzielania pozwoleń na realizację zielonych projektów inwestycyjnych przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania przepisów prawa ochrony środowiska. Konieczne jest zwiększenie poziomu wiedzy specjalistycznej, zdolności i umiejętności w organach na szczeblu lokalnym i krajowym, a także dokonanie cyfryzacji procedur zatwierdzania projektów oraz ich uproszczenie. Poprawa efektywności procedur udzielania pozwoleń musi wynikać z odpowiedniego planowania i zwiększania zdolności organów na odpowiednich szczeblach struktury administracyjnej m.in. poprzez zatrudnianie większej liczby lepiej wykwalifikowanych pracowników. Z uwagi na potrzebę wzmocnienia konkurencyjności przedsiębiorstw unijnych należy włączyć kontrolę konkurencyjności do procesów decyzyjnych UE, zapewniając równowagę między wymiarem gospodarczym, społecznym i środowiskowym procesów decyzyjnych dotyczących wniosków ustawodawczych.
3.1.5. EKES podkreśla, że przyjmowane przepisy muszą zostać uzupełnione innymi narzędziami takimi jak subsydia, aby nie dopuścić do obniżenia PKB i pogorszenia się poziomu dobrobytu. Wymogi w zakresie sprawozdawczości - w szczególności te przewidziane w unijnych przepisach dotyczących ochrony środowiska, transformacji cyfrowej i gospodarki - powinny być upraszczane i, w miarę możliwości, harmonizowane, aby uniknąć mnożenia się przepisów, chaosu regulacyjnego i rozdrobnienia jednolitego rynku.
3.2. Dostęp do inwestycji i tworzenie warunków sprzyjających inwestycjom
3.2.1. Podmioty gospodarcze w UE stawiają czoła ostrej konkurencji na poziomie globalnym. W procesie zwiększania konkurencyjności kluczową rolę odgrywa czas. Dlatego też Komitet zwraca uwagę na konieczność szybszego podejmowania decyzji dotyczących wsparcia finansowego i dostępu do finansowania, również w kontekście poszczególnych europejskich programów wsparcia takich jak REPowerEU, InvestEU i innych. Długotrwałe i przewlekłe procedury, które tworzą nieprzebytą dżunglę w obszarze finansowania, mogą zniechęcać inwestorów do realizowania inwestycji w Europie i wywierają niekorzystny wpływ na działania służące przyciągnięciu nowych inwestycji.
3.2.2. W tym kontekście EKES podkreśla, że wsparcie finansowe musi być elastyczne, terminowe i łatwiej dostępne zarówno pod względem kosztów operacyjnych, jak i pod względem nakładów inwestycyjnych dla wszystkich przedsiębiorstw niezależnie od ich rozmiaru, w tym również dla MŚP. Komitet wzywa do przeprowadzenia oceny istniejących instrumentów w celu zidentyfikowania i zwiększenia stopnia wykorzystania tych z nich, które okazały się najskuteczniejsze. EKES uważa, że w planie przemysłowym Zielonego Ładu należy wskazać, kiedy i w odniesieniu do jakich sektorów finansowanie publiczne należy uznać za niezbędne do wsparcia, na podstawie jasnych warunków, transformacji ważnych sektorów przemysłu, i odwrotnie - w jakich sektorach lukę w finansowaniu można pokryć ze środków prywatnych, z zastrzeżeniem ustanowienia odpowiednich zachęt regulacyjnych.
3.2.3. Komitet pragnie przestrzec, że samo złagodzenie zasad pomocy państwa bez zapewnienia dodatkowych mechanizmów finansowych na szczeblu UE prawdopodobnie doprowadzi do pogłębienia różnic między gospodarkami UE, ponieważ niektóre państwa Unii mogą nie dysponować zasobami budżetowymi na realizowanie inwestycji w zieloną transformację. Zmiana przeznaczenia pożyczek udzielanych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) i REPowerEU w taki sposób, by były one wykorzystywane na potrzeby czystych sektorów przemysłu, może okazać się skuteczne tylko wtedy, gdy pożyczki te będą uzupełniane znacznymi środkami finansowymi przyznawanymi w formie dotacji na działania, które niekoniecznie muszą generować zwrot z inwestycji, np. na rozwój infrastruktury publicznej, dotacje dla gospodarstw domowych, które nie dysponują środkami na renowacje, realizację inwestycji w odnawialne źródła energii dokonywanych na małą skalę, a także na edukację i zmianę kwalifikacji.
3.2.4. EKES proponuje, aby plan przemysłowy Zielonego Ładu koncentrował się również na rozwijaniu zielonych zamówień publicznych, ponieważ dzięki temu organy publiczne stają się nabywcami produktów ekologicznych. Zasoby udostępniane w ramach planu przemysłowego Zielonego Ładu, w tym również zaktualizowane krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności, mogłyby posłużyć do pokrycia kosztów związanych z zielonymi zamówieniami publicznymi do chwili ustanowienia odpowiedniego wspólnego wymogu w tym zakresie w prawie Unii. Wsparcie publiczne powinno podlegać warunkom, które mają na celu poprawę ochrony środowiska, pomoc przedsiębiorstwom w oferowaniu wysokiej jakości miejsc pracy, propagowanie dostępu do szkoleń i tworzenie wysokiej jakości programów przygotowania zawodowego. Należy ponadto zwiększyć dostępność zaproszeń do składania ofert w ramach zamówień publicznych dla MŚP. W tym celu EKES wzywa Komisję do ustanowienia łatwej w użyciu bazy danych.
3.2.5. Dzięki eliminowaniu niedoskonałości rynku i koncentrowaniu się na sektorach charakteryzujących się niewystarczającym poziomem finansowania prywatnego nowe wspólne finansowanie unijne powinno zapewniać skuteczne wsparcie na rzecz różnych segmentów przemysłu czystych technologii adresowane w szczególności do MŚP. Finansowanie to powinno unikać wszelkich zakłóceń funkcjonowania rynku wewnętrznego i sprzyjać poprawie spójności gospodarczej w całej UE. W tym kontekście Komitet zwraca uwagę na fakt, że tymczasowe odstępstwa od zasad pomocy państwa powinny pozostać tymczasowe i powinny również być przedmiotem stosownych działań. Wspomniane finansowanie powinno również obejmować środki w zakresie zmiany kwalifikacji pracowników, organizowania szkoleń i sprawiedliwej transformacji, aby zapewnić dostępność nieulegającej dezaktualizacji bazy umiejętności.
3.2.6. EKES zdaje sobie sprawę, że pozyskanie dodatkowego finansowania na szczeblu UE może okazać się trudne. W perspektywie średnioterminowej należy rozpocząć poważną debatę w kwestii nowych zasobów własnych UE i Europejskiego Funduszu na rzecz Suwerenności, niezależnie od negocjacji dotyczących kolejnych WRF. W krótkim terminie należy skoncentrować finansowanie dostępne za pośrednictwem funduszu innowacyjnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji i skierować je na pokrycie kosztów przełomowych technologii w sektorach, z których emisje trudno zredukować.
3.3. Rynki i łańcuchy dostaw
3.3.1. W 2021 r. Komisja Europejska opublikowała w ramach swojej strategii przemysłowej wykaz "ekosystemów przemysłowych". Jego celem jest umożliwienie lepszego zrozumienia zarówno wzajemnych powiązań, jak i luk między strukturami gospodarczymi a łańcuchami dostaw w Europie. W tym kontekście Komitet wzywa Komisję Europejską do uznania wzajemnych powiązań między łańcuchami wartości a rolą odgrywaną przez chemikalia, surowce i w szczególności branże i procesy surowcowe w kontekście przechodzenia na neutralną emisyjnie gospodarkę o obiegu zamkniętym. Koncentracja na technologiach neutralnych emisyjnie nie może prowadzić do powstawania nowych luk w europejskich łańcuchach dostaw spowodowanych zaniedbaniem potrzeb innych sektorów, np. sektorów energochłonnych. Jeżeli obawy tych sektorów dotyczące m.in. wysokich cen energii nie zostaną rozwiane, UE narazi się na ryzyko utraty istotnych elementów ekosystemów przemysłowych, które mogą mieć wręcz strategiczne znaczenie.
3.3.2. EKES pragnie również zwrócić uwagę na znaczenie dostępności energii i surowców po konkurencyjnej cenie. Polityka w tej dziedzinie powinna być wspierana przez umowy handlowe i działania informacyjne w obszarze surowców prowadzone w skali globalnej. Komitet przyznaje jednocześnie, że globalny wyścig o dostęp do surowców nie ma zrównoważonego charakteru. Z tego względu Europa powinna dążyć do poprawy swojej zasobooszczędności i zwiększenia efektywności wykorzystywania materiałów poprzez wdrażanie środków w zakresie zarządzania stroną popytową i ograniczania popytu, takich jak: ekoprojekt i obieg zamknięty, efektywność energetyczna, zwiększanie trwałości produktów oraz wspieranie ukierunkowanych innowacyjnych praktyk i technik. EKES zwraca się o pilne przeprowadzenie audytu służącego ustaleniu, w jaki sposób UE może kontrolować swoje łańcuchy wartości i usprawnić ich działanie, aby nie dopuścić do powstania nadmiernych zależności.
3.3.3. Komitet podkreśla konieczność budowania silniejszych stosunków handlowych z państwami trzecimi poprzez posunięcie naprzód prac nad umowami o wolnym handlu, które przyczyniają się również do propagowania wartości europejskich, przy jednoczesnym kontynuowaniu opracowywania i wykorzystywania instrumentów ochrony handlu takich jak środki antydumpingowe, instrumenty chroniące przed wymuszaniem i mechanizmy monitorowania inwestycji zagranicznych.
3.3.4. Dostęp do energii i surowców po konkurencyjnych cenach ma kluczowe znaczenie dla utrzymania produkcji przemysłowej i związanej z nią działalności w UE. W miarę rozwoju swojej konkurencyjności, odporności i globalnego wpływu UE powinna postawić na swoje mocne strony, czyli otwartą gospodarkę rynkową i otwarte społeczeństwa, a także ukierunkować swoje działania na podstawowe warunki tworzenia dobrobytu i dobrostanu.
3.4. Podnoszenie umiejętności w celu tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy związanych z technologiami neutralnymi emisyjnie
3.4.1. EKES popiera zasady skutecznych systemów uczenia się przez całe życie i lepszego przewidywania przyszłych potrzeb w zakresie umiejętności. W tym kontekście wzywa do strukturalnego zaangażowania partnerów społecznych w działalność planowanych akademii przemysłu neutralnego emisyjnie. Uważa ponadto, że udoskonalone ramy regulacyjne dotyczące wzajemnego uznawania kwalifikacji nie powinny ograniczać się wyłącznie do miejsc pracy powiązanych z technologiami neutralnymi emisyjnie, ale powinny zostać rozszerzone na wszystkie sektory i umiejętności. Komitet zwraca uwagę na fakt, że przemysł europejski można skutecznie wspierać poprzez inwestowanie w jego pracowników i zapewnianie im wsparcia, np. poprzez chronienie zatrudnienia i oferowanie pomocy osobom świadczącym pracę w zmniejszonym wymiarze czasu.
3.4.2. EKES jest przekonany, że podnoszenie kwalifikacji i szkolenia będą niezbędne do wsparcia procesu transformacji. Ogólnie rzecz biorąc, choć sektory podwyższonego ryzyka związane z wysokim poziomem emisji stanowią niewielkie zagrożenie, w niektórych regionach Europy wpływ transformacji w perspektywie krótkoterminowej może okazać się katastrofalny. Transformację można ułatwić jedynie poprzez inwestowanie w rozwój umiejętności, zapewnianie dostępu do szkoleń i programów zmiany kwalifikacji oraz propagowanie dywersyfikacji działalności gospodarczej w kierunku bardziej ekologicznych rodzajów działalności, co pozwoli poradzić sobie z istniejącymi obecnie ograniczonymi rynkami i usprawnić proces realokacji na rynku pracy. Potrzeby w zakresie restrukturyzacji można lepiej przewidywać i można lepiej nimi zarządzać poprzez wczesne zaangażowanie wszystkich zainteresowanych stron, w tym zorganizowanych przedstawicieli pracowników 2 . EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do dopilnowania, aby plan przemysłowy UE przyczyniał się do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy zapewniających sprawiedliwe warunki pracy i dobre wynagrodzenie oraz propagował rokowania zbiorowe i poszanowanie układów zbiorowych.
3.4.3. Jeżeli chodzi o propozycję dotyczącą akademii przemysłu neutralnego emisyjnie, EKES zwraca uwagę na istniejące, dobrze ugruntowane struktury podnoszenia kwalifikacji i kształcenia zawodowego w UE i podkreśla, że nie ma podstawy prawnej, aby można było w drodze rozporządzenia wprowadzić tego rodzaju przepisy dotyczące polityki w zakresie szkolenia (zawodowego). Projekt rozporządzenia nie odzwierciedla realiów przedsiębiorstw i państw członkowskich UE, o czym świadczy również to, że nie przewiduje się stałego zaangażowania partnerów społecznych ani innych stosownych organizacji. O ile więc EKES opowiada się za tym, by aspekty wniosku dotyczącego rozporządzenia związane z kształceniem i szkoleniem zostały rozpatrzone w ramach zalecenia - co jest standardową praktyką w tym obszarze polityki - o tyle wzywa instytucje UE, aby przynajmniejaktywnie zaangażowały partnerów społecznych i europejską sieć izb w działalność europejskich akademii przemysłu neutralnego emisyjnie oraz Platformy Europy Neutralnej Emisyjnie.
3.4.4. Z obliczeń Komisji Europejskiej wynika, że istnieje znaczny potencjał w zakresie tworzenia miejsc pracy w obszarze technologii neutralnych emisyjnie: 180 tys. pracowników jest potrzebnych do produkcji wodoru do ogniw paliwowych, 66 tys. do produkcji związanej z fotowoltaiką i 800 tys. do produkcji baterii. W związku z tym EKES zwraca się do Komisji i państw członkowskich, aby nie tylko wspierały warunki ramowe dla niezbędnego rozwoju umiejętności w UE, ale także przyspieszyły i ujednoliciły pozwolenia na pracę dla wykwalifikowanych pracowników pochodzących spoza Unii Europejskiej.
3.5. Innowacje
3.5.1. Innowacje to kolejny sposób na zwiększenie wydajności, który ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju, zdolności adaptacyjnych i odnowy przedsiębiorstw. Zarówno prywatne, jak i publiczne inwestycje w badania naukowe i innowacje są niezbędne dla przyszłego sukcesu UE. Trzeba ułatwić współpracę między przedsiębiorstwami, szkołami wyższymi i organizacjami zajmującymi się innowacjami - stanowi to ważny, praktyczny sposób wspierania efektywnych innowacji. Do wykorzystania pełnego potencjału innowacji i planowanych zmian może pozytywnie przyczynić się także zaangażowanie pracowników.
3.5.2. Obecnie większość finansowania unijnego jest ukierunkowana na wczesne etapy rozwoju technologicznego i koncentruje się na upowszechnianiu tych technologii wśród dalszych użytkowników. Wsparcie na rzecz poprawy zdolności produkcyjnych i rozszerzania skali produkcji pozostaje ograniczone. W opinii EKES-u należy zmienić ten stan rzeczy.
3.5.3. EKES przyznaje, że nie sposób przecenić znaczenia surowców krytycznych dla działalności przemysłowej UE. W tym względzie innowacje powinny przede wszystkim koncentrować się na zamiennikach - produktach i materiałach, które mogą zmniejszyć zależność UE od surowców krytycznych, do których nie ma ona łatwego dostępu.
3.6. Zarządzanie
3.6.1. W rozdziale VII wniosku dotyczącego aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie ustanowiono strukturę określaną mianem Platformy Europy Neutralnej Emisyjnie mającą pełnić funkcję organu referencyjnego, w ramach którego Komisja i państwa członkowskie mogą prowadzić dyskusje, wymieniać informacje i dzielić się najlepszymi praktykami w kwestiach związanych z tym aktem. Komitet pragnie jednak podkreślić, że Komisja powinna dążyć do zapoznania się nie tylko z opiniami ekspertów, ale przede wszystkim z opiniami przedstawicieli przemysłu neutralnego emisyjnie i odpowiednich związków zawodowych. EKES z zadowoleniem przyjmuje tę inicjatywę na rzecz poprawy koordynacji działań i oczekuje, że zostanie zaangażowany w działalność tej platformy, aby móc wnosić strukturalny wkład w jej pracę w postaci poglądów pracowników, pracodawców i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego.
3.7. Strategiczne technologie neutralne emisyjnie
3.7.1. Komitet z zadowoleniem przyjmuje podejście zakładające realizowanie inwestycji priorytetowych w sektorze czystych technologii i objęcie tych technologii wsparciem. W wykazie technologii wspieranych przez wniosek dotyczący aktu w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie w dużej mierze pominięto jednak problematykę obniżania emisyjności sektorów energochłonnych oraz wymiar związany z obiegiem zamkniętym. Osiągnięcie celów klimatycznych do 2050 r. nie będzie możliwe bez zbudowania konkurencyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym: wykorzystywanie odpadów, wychwytywanego dwutlenku węgla lub zasobów odnawialnych w charakterze surowca stanowi realny sposób na ograniczenie emisji we wszystkich sektorach i zmniejszenie zależności UE do przywozu surowców. Dlatego też EKES wzywa prawodawców do odpowiedniego rozszerzenia wykazu strategicznych technologii neutralnych emisyjnie.
3.7.2. Komitet popiera inicjatywę zakładającą wyznaczenie jasnych celów i założeń dotyczących zdolności produkcyjnych w Europie, w szczególności celu polegającego na pokryciu 10 % wydobycia minerałów o strategicznym znaczeniu dla UE przy jednoczesnym zdecydowanym zobowiązaniu do dalszego dbania o ochronę środowiska, celu zakładającego osiągnięcie wartości wskaźnika rafinacji materiałów na poziomie 40 % przy jednoczesnym zwiększeniu zdolności wydobywczych, co przełożyłoby się na uzyskanie rzeczywistej wartości dodanej, a także celu polegającego na osiągnięciu współczynnika recyklingu na poziomie 15 % do 2030 r.
3.7.3. EKES zwraca uwagę na wysokie ryzyko wzrostu kosztów produkcji wynikające z faktu, że niemal 25 % emisji jest generowanych w sektorach, z których emisje trudno zredukować i które nie będą obniżały swojej emisyjności w pożądanym tempie bez generowania wyższych kosztów produkcji. Mogłoby to doprowadzić do szoku podażowego i utraty zdolności pokrycia zapotrzebowania rynku. Do chwili upowszechnienia się nowych technologii wzrost kosztów produkcji należy uznać za wysoce prawdopodobny, co przełoży się na powstanie niedoborów i wzrost cen, który zostanie przeniesiony na inne produkty w łańcuchu wartości.
Bruksela, dnia 13 lipca 2023 r.
