a także mając na uwadze, co następuje:(1) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 3 , którym ustanowiono Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (zwany dalej "Instrumentem"), weszło w życie w dniu 19 lutego 2021 r. Instrument zapewnia państwom członkowskim wsparcie finansowe służące realizacji reform i inwestycji, co pociąga za sobą impuls fiskalny finansowany przez Unię. Zgodnie z priorytetami europejskiego semestru Instrument przyczynia się do inkluzywnej odbudowy gospodarczej oraz do wdrażania zrównoważonych i pobudzających wzrost gospodarczy reform i inwestycji, w szczególności reform i inwestycji, których celem jest promowanie zielonej i cyfrowej transformacji oraz zwiększenie odporności gospodarek państw członkowskich. Pomaga również wzmocnić finanse publiczne oraz pobudzić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w średnim i długim okresie, a także zwiększyć spójność terytorialną wewnątrz Unii i wspierać dalsze wdrażanie Europejskiego filaru praw socjalnych. Maksymalny wkład finansowy dla poszczególnych państw członkowskich w ramach Instrumentu został zaktualizowany w dniu 30 czerwca 2022 r., zgodnie z art. 11 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(2) W dniu 22 listopada 2022 r. Komisja przyjęła roczną analizę zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2023 r., rozpoczynaj ąc tym samym cykl europejskiego semestru na rzecz koordynacji polityki gospodarczej w 2023 r. W dniu 23 marca 2023 r. Rada Europejska zatwierdziła priorytety rocznej analizy zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2023 r., które są skupione wokół czterech wymiarów konkurencyjnej zrównoważoności. W dniu 22 listopada 2022 r., działając na podstawie rozporządzenia (UE) nr 1176/2011, Komisja przyjęła również sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania na 2023 r., w którym wskazała Cypr jako jedno z państw członkowskich, w których mogą występować zakłócenia równowagi lub które mogą być narażone na takie zakłócenia. W związku z tym potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji. W tym samym dniu Komisja przyjęła również opinię w sprawie projektu planu budżetowego na 2023 r. Cypru. Komisja przyjęła również zalecenie dotyczące zalecenia Rady w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro, a także wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu na 2023 r., w którym przeanalizowano wdrażanie wytycznych dotyczących zatrudnienia i zasad Europejskiego filaru praw socjalnych. W dniu 16 maja 2023 r. Rada przyjęła zalecenie w sprawie polityki gospodarczej w strefie euro 4 ("zalecenie dla strefy euro na 2023 r."), a w dniu 13 marca 2023 r. - wspólne sprawozdanie o zatrudnieniu.
(3) Choć gospodarki Unii wykazują się niezwykłą odpornością, kontekst geopolityczny nadal wywiera negatywny wpływ. W czasie gdy Unia stanowczo popiera Ukrainę, unijny program polityki gospodarczej i społecznej skupia się na ograniczaniu w perspektywie krótkoterminowej negatywnych skutków wstrząsów energetycznych dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji, a także na kontynuowaniu działań mających na celu realizację zielonej i cyfrowej transformacji, wspieranie zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu, zachowanie stabilności makroekonomicznej oraz zwiększenie odporności w perspektywie średnioterminowej. W programie tym silny nacisk kładzie się też na zwiększenie konkurencyjności i wydajności Unii.
(4) W dniu 1 lutego 2023 r. Komisja wydała komunikat pt. "Plan przemysłowy Zielonego Ładu na miarę epoki neutralności emisyjnej" (zwany dalej "planem przemysłowym Zielonego Ładu"). Celem planu przemysłowego Zielonego Ładu jest pobudzenie konkurencyjności unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie oraz wspieranie szybkiej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej. Stanowi on uzupełnienie bieżących wysiłków w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i REPowerEU. Celem planu jest również stworzenie bardziej sprzyjającego otoczenia dla zwiększenia zdolności produkcyjnych Unii w zakresie technologii i produktów neutralnych emisyjnie niezbędnych do osiągnięcia ambitnych celów klimatycznych Unii oraz zapewnienie dostępu do odpowiednich surowców krytycznych, m.in. przez dywersyfikację źródeł, właściwą eksploatację zasobów geologicznych w państwach członkowskich i maksymalny recykling surowców. Plan przemysłowy Zielonego Ładu opiera się na czterech filarach: przewidywalnym i uproszczonym otoczeniu regulacyjnym, szybszym dostępie do finansowania, podnoszeniu umiejętności oraz otwartym handlu zapewniającym odporne łańcuchy dostaw. W dniu 16 marca 2023 r. Komisja wydała kolejny komunikat pt. "Długoterminowa konkurencyjność UE: perspektywa na przyszłość po 2030 r." oparty na dziewięciu wzajemnie potęgujących się czynnikach i mający na celu wypracowanie ram regulacyjnych sprzyjających wzrostowi gospodarczemu. W komunikacie tym wyznaczono priorytety polityki nastawione na aktywne zapewnienie ulepszeń strukturalnych, dobrze ukierunkowanych inwestycji oraz środków regulacyjnych służących długoterminowej konkurencyjności Unii i jej państw członkowskich. Poniższe zalecenia przyczyniaj ą się do realizacji tych priorytetów.
(5) W 2023 r. europejski semestr na rzecz koordynacji polityki gospodarczej nadal rozwija się równolegle z wdrażaniem Instrumentu. Pełne wdrożenie planów odbudowy i zwiększania odporności pozostaje nieodzowne do realizacji priorytetów polityki w ramach europejskiego semestru, ponieważ plany te uwzględniają wszystkie stosowne zalecenia dla poszczególnych krajów wydane w ostatnich latach lub ich znaczną część. Zalecenia dla poszczególnych krajów na lata 2019, 2020 i 2022 pozostają aktualne w odniesieniu do planów odbudowy i zwiększania odporności, które zostały uzupełnione, aktualizowane lub zmienione zgodnie z art. 14, 18 i 21 rozporządzenia (UE) 2021/241.
(6) Przyjęte w dniu 27 lutego 2023 r. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/435 5 (zwane dalej "rozporządzeniem w sprawie REPowerEU") ma na celu szybkie zredukowanie uzależnienia Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. Przyczyni się to do bezpieczeństwa energetycznego i dywersyfikacji dostaw energii w Unii przy jednoczesnym zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zdolności do magazynowania energii oraz efektywności energetycznej. Rozporządzenie w sprawie REPowerEU umożliwia państwom członkowskim dodanie do krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności nowego rozdziału REPowerEU w celu finansowania kluczowych reform i inwestycji, które pomogą w osiągnięciu celów REPowerEU. Te reformy i inwestycje przyczynią się również do pobudzenia konkurencyjności unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie, zgodnie z założeniami planu przemysłowego Zielonego Ładu, oraz do realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów w obszarze energii, wydanych w 2022 r. oraz w stosownych przypadkach w 2023 r. Rozporządzeniem w sprawie REPowerEU wprowadzono nową kategorię bezzwrotnego wsparcia finansowego, udostępnianego państwom członkowskim w celu finansowania nowych reform i inwestycji związanych z energią w ramach planów odbudowy i zwiększania odporności.
(7) W dniu 8 marca 2023 r. Komisja przyjęła komunikat zawierający wytyczne dotyczące polityki fiskalnej na 2024 r. (zwany dalej "komunikatem z dnia 8 marca 2023 r."). Jego celem jest wsparcie państw członkowskich w przygotowaniu programów stabilności i konwergencji, a przez to wzmocnienie koordynacji polityki. Komisja przypomniała, że ogólna klauzula wyjścia paktu stabilności i wzrostu zostanie zdezaktywowana z końcem 2023 r. Komisja zaapelowała, by w latach 2023-2024 polityka fiskalna służyła zapewnieniu średniookresowej zdolności do obsługi długu i zwiększeniu wzrostu potencjalnego w zrównoważony sposób, oraz zachęciła państwa członkowskie, aby w swoich programach stabilności i konwergencji na 2023 r. określiły, w jaki sposób ich plany fiskalne zapewnią przestrzeganie określonej w Traktacie wartości odniesienia wynoszącej 3 % produktu krajowego brutto (PKB) oraz zapewnią realistyczną i ciągłą redukcję długu lub utrzymanie go na ostrożnym poziomie w perspektywie średnioterminowej. Komisja wezwała również państwa członkowskie, by stopniowo wycofywały krajowe środki fiskalne służące ochronie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw przed wstrząsem spowodowanym wzrostem cen energii, rozpoczynaj ąc od środków najmniej ukierunkowanych. Wskazała, że jeżeli przedłużenie środków wsparcia okazałoby się konieczne ze względu na ponowną presję związaną z cenami energii, państwa członkowskie powinny lepiej ukierunkować takie środki na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji. Komisja stwierdziła, że zalecenia fiskalne będą przedstawiane w ujęciu ilościowym i zróżnicowane. Co więcej, zgodnie z propozycją przedstawioną w komunikacie z dnia 9 listopada 2022 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego, zalecenia fiskalne byłyby formułowane na podstawie wydatków pierwotnych netto. Komisja zaleciła, by wszystkie państwa członkowskie w dalszym ciągu chroniły inwestycje finansowane z zasobów krajowych i zapewniały skuteczne wykorzystanie Instrumentu i innych funduszy unijnych, w szczególności w świetle zielonej i cyfrowej transformacji oraz celów dotyczących odporności. Komisja zapowiedziała, że zaproponuje Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyników budżetu za 2023 r., zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
(8) W dniu 26 kwietnia 2023 r. Komisja przedstawiła wnioski ustawodawcze mające na celu wdrożenie kompleksowej reformy unijnych przepisów dotyczących zarządzania gospodarczego. Głównym celem wniosków jest poprawa stabilności długu publicznego i wspieranie przez reformy i inwestycje trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu we wszystkich państwach członkowskich. W swoich wnioskach Komisja dąży do zwiększenia poczucia odpowiedzialności na szczeblu krajowym, uproszczenia ram oraz skoncentrowania się w większym stopniu na perspektywie średnioterminowej, a jednocześnie do skutecznego i spójniejszego egzekwowania przepisów. Zgodnie z konkluzjami Rady przyjętymi z dnia 14 marca 2023 r. w sprawie kierunków reformy unijnych ram zarządzania gospodarczego zakończenie prac legislacyjnych zaplanowano na 2023 r.
(9) W dniu 17 maja 2021 r. Cypr przedstawił Komisji swój krajowy plan odbudowy i zwiększania odporno ści, zgodnie z art. 18 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/241. Na podstawie art. 19 rozporządzenia (UE) 2021/241 Komisja oceniła adekwatno ść, skuteczność, efektywność oraz spójność planu odbudowy i zwiększania odporności, zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny zawartymi w załączniku V do tego rozporządzenia. W dniu 28 lipca 2021 r. Rada przyjęła decyzję wykonawczą w sprawie zatwierdzenia oceny planu odbudowy i zwiększania odporności Cypru 6 . Uruchomienie transz jest uzależnione od przyjęcia przez Komisję decyzji zgodnie z art. 24 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2021/241 stwierdzającej, że Cypr osiągnął w zadowalający sposób odpowiednie kamienie milowe i wartości docelowe określone w decyzji wykonawczej Rady. Osiągnięcie w zadowalający sposób zakłada, że działania związane z uprzednio osiągniętymi kamieniami milowymi i wartościami docelowymi nie zostały odwrócone.
(10) W dniu 9 maja 2023 r. Cypr przedłożył swój krajowy program reform na 2023 r., a w dniu 2 maja 2023 r. - swój program stabilności na 2023 r., zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1466/97. W celu uwzględnienia powiązań między tymi dwoma programami poddano je równoczesnej ocenie. Zgodnie z art. 27 rozporządzenia (UE) 2021/241 krajowy program reform na 2023 r. odzwierciedla również półroczne sprawozdania Cypru z postępów w realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności.
(11) W dniu 24 maja 2023 r. Komisja opublikowała sprawozdanie krajowe dotyczące Cypru na 2023 r. Oceniła w nim postępy Cypru we wdrażaniu stosownych zaleceń dla tego kraju przyjętych przez Radę w latach 20192022 oraz podsumowała realizację planu odbudowy i zwiększania odporności przez Cypr. Na podstawie tej analizy w sprawozdaniu krajowym wskazano luki w stosunku do wyzwań, których nie uwzględniono w planie odbudowy i zwiększania odporności lub uwzględniono je jedynie częściowo, a także nowe i pojawiające się wyzwania. Oceniono w nim również postępy Cypru we wdrażaniu Europejskiego filaru praw socjalnych oraz w realizacji głównych celów Unii dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa, a także postępy w realizacji celów ONZ w zakresie zrównoważonego rozwoju.
(12) Komisja przeprowadziła szczegółową ocenę sytuacji dla Cypru na podstawie art. 5 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 i opublikowała jej wyniki w dniu 24 maja 2023 r. Komisja stwierdziła, że na Cyprze występują zakłócenia równowagi makroekonomicznej. W szczególności podatność na zagrożenia związana z zadłużeniem sektora prywatnego, sektora instytucji rządowych i samorządowych i zadłużeniem zewnętrznym ogólnie zmniejszyła się, ale nadal budzi obawy. W szczególności wysokie zadłużenie, w tym kredyty zagrożone, znacznie się zmniejszyło i oczekuje się, że nadal będzie spadać, natomiast deficyt obrotów bieżących nadal stanowi problem. Zadłużenie sektora prywatnego zmniejsza się od 2015 r., z wyjątkiem 2020 r. w związku z kryzysem związanym z COVID-19, i oczekuje się, że w 2023 r. i w 2024 r. będzie nadal spadać, czemu sprzyja wzrost nominalnego PKB. Mimo to wyższe stopy oprocentowania mogłyby wywrzeć presję na obsługę zadłużenia, przeważają bowiem kredyty o zmiennej stopie oprocentowania. Na stan zadłużenia prywatnego i zewnętrznego ma wpływ obecność na Cyprze spółek celowych, które podnoszą poziom zadłużenia, stanowią jednak ograniczone ryzyko dla gospodarki. Poziom kredytów zagrożonych posiadanych przez banki znacznie się zmniejszył w ostatnich latach dzięki sprzedaży, odpisom, spłatom pieniężnym kredytów zagrożonych oraz działaniom zaradczym i zamianom długu na aktywa. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych stale się zmniejsza; spadł on poniżej poziomu sprzed pandemii i oczekuje się, że w 2023 i 2024 r. będzie dalej spadał. Pomimo ponownego ożywienia w turystyce w 2022 r. zwiększył się duży deficyt obrotów bieżących, co jest odzwierciedleniem silnego popytu krajowego oraz wysokich cen energii; oczekuje się, że w 2023 r. i w 2024 r. deficyt ten nieco spadnie, ale utrzyma się na wysokim poziomie. Reakcja polityczna była pozytywna. Oczekuje się, że szereg środków zawartych w planie odbudowy i zwiększania odporności pomoże zdywersyfikować gospodarkę, wesprze wzrost eksportu i zmniejszy nadmierne uzależnienie od importu ropy naftowej. W ramach planu odbudowy i zwiększania odporności przyjęto w połowie 2022 r. pakiet ustaw zmieniających przepisy w sprawie spółek nabywających kredyty i podmiotów obsługujących kredyty, co poprawi ich środowisko pracy i przyczyni się do ograniczenia liczby kredytów zagrożonych. Zawieszenie egzekucji z nieruchomości, po kilku przedłużeniach, wygasło w lutym: skuteczne ramy egzekucji z nieruchomości mają kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o zachęcenie kredytobiorców do udziału w restrukturyzacji kredytów, jeszcze większe ograniczenie kredytów zagrożonych w gospodarce, przyczynienie się do zmniejszenia zadłużenia sektora prywatnego oraz wzmocnienie dyscypliny płatniczej.
(13) Z danych zweryfikowanych przez Eurostat wynika, że saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych Cypru poprawiło się z deficytu wynoszącego 2,0 % PKB w 2021 r. do nadwyżki w wysokości 2,1 % w 2022 r., natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszył się z 101,2 % PKB na koniec 2021 r. do 86,5 % na koniec 2022 r.
(14) Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych miały wpływ środki polityki fiskalnej podjęte w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii. W 2022 r. takie środki zmniejszające dochody obejmowały obniżenie podatku akcyzowego od produktów paliwowych (benzyny i oleju napędowego - o 7 centów za litr, i paliwa grzewczego - o 5,37 centów za litr) dla wszystkich konsumentów oraz obniżenie stawki podatku od wartości dodanej na zużycie energii elektrycznej dla gospodarstw domowych z 19 % do 9 % (i do 5 % dla gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji); środki polityki fiskalnej zwiększające wydatki obejmowały natomiast subsydiowanie odnośnie do wzrostu cen energii elektrycznej, pokrywające od 50 % do 100 % podwyżki. W celu wdrożenia tego ostatniego środka polegającego na subsydiowaniu rząd dokonuje płatności na rzecz cypryjskiego Urzędu ds. Energii Elektrycznej - podmiotu w pełni należącego do państwa. Komisja szacuje, że koszty budżetowe netto wszystkich tych środków wyniosły w 2022 r. 0,7 % PKB. Na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych miały również wpływ koszty budżetowe zapewnienia tymczasowej ochrony wysiedleńcom z Ukrainy, które szacuje się na 0,1 % PKB w 2022 r. Jednocześnie szacowany koszt tymczasowych środków nadzwyczajnych wynikających z kryzysu związanego z COVID-19 spadł z 2,9 % PKB w 2021 r. do 0,3 % PKB w 2022 r.
(15) W dniu 18 czerwca 2021 r. Rada zaleciła, by w 2022 r. Cypr 7 utrzymał wspierający kurs polityki fiskalnej, wykorzystuj ąc m.in. impuls zapewniany przez Instrument, oraz utrzymał inwestycje finansowane z zasobów krajowych.
(16) Według szacunków Komisji kurs polityki fiskalnej 8 w 2022 r. był neutralny, co było odpowiednie w kontekście wysokiej inflacji. Zgodnie z zaleceniem Rady Cypr nadal wspierał odbudowę poprzez inwestycje, które mają być finansowane z Instrumentu. Wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych wyniosły 1,4 % PKB w 2022 r. (1,6 % PKB w 2021 r.). Spadek wydatków finansowanych z dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności z innych funduszy unijnych w 2022 r. wynikał z faktu, że nowy okres programowania dla innych funduszy unijnych znajdował się w fazie początkowej. Inwestycje finansowane z zasobów krajowych miały restrykcyjny wpływ na kurs polityki fiskalnej 9 , który to wpływ wyniósł 0,1 pp. Cypr nie utrzymał zatem inwestycji finansowanych z zasobów krajowych, co jest niezgodne z zaleceniem Rady. Jednocześnie wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o nowe działania po stronie dochodów) miał neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej. W związku z tym Cypr w wystarczającym stopniu kontrolował wzrost wydatków bieżących finansowanych z zasobów krajowych.
(17) Scenariusz makroekonomiczny, na którym oparto prognozy budżetowe w programie stabilności na 2023 r., jest korzystniejszy niż przewidywała prognoza Komisji z wiosny 2023 r. na rok 2023 i zgodny z tą prognozą na kolejne lata. Rząd prognozuje, że realny PKB wzrośnie w 2023 r. o 2,8 %, a w 2024 r. - o 3,0 %. Z kolei w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się niższy wzrost realnego PKB - o 2,3 % w 2023 r. i o 2,7 % w 2024 r., głównie ze względu na mniejszy wkład popytu krajowego we wzrost gospodarczy.
(18) W programie stabilności na 2023 r. rząd oczekuje, że nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych zmniejszy się nieznacznie z 2,1 % w 2022 r. do 2,0 % PKB w 2023 r. W programie stabilności na 2023 r. przewidziano, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB spadnie z 86,5 % na koniec 2022 r. do 81,1 % na koniec 2023 r. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się nadwyżkę sektora instytucji rządowych i samorządowych w wysokości 1,8 % PKB w 2023 r. Jest to zgodne z poziomem nadwyżki prognozowanym w programie stabilności na 2023 r. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się podobny poziom relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, który to poziom na koniec 2023 r. wyniesie 80,4 %.
(19) Oczekuje się, że na saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2023 r. nadal będą miały wpływ środki fiskalne podjęte w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii. Obejmują one środki z 2022 r., których okres obowiązywania przedłużono, w szczególności: obniżenie podatku akcyzowego od produktów paliwowych dla wszystkich konsumentów oraz subsydiowanie odnośnie do wzrostu cen energii elektrycznej. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że koszty budżetowe netto środków wsparcia wyniosą 0,4 % PKB w 2023 r. 10 Wydaje się, że środki z 2023 r. w większości nie są ukierunkowane na gospodarstwa domowe lub przedsiębiorstwa znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji i wiele z tych środków nie zachowuje w pełni sygnału cenowego dotyczącego zmniejszenia zapotrzebowania na energię i zwiększenia efektywności energetycznej. W rezultacie kwotę ukierunkowanych środków wsparcia, którą należy uwzględnić w ocenie zgodności z zaleceniem Rady z dnia 12 lipca 2022 r. 11 , szacuje się w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. na 0,0 % PKB w 2023 r. (w porównaniu z 0,1 % PKB w 2022 r.).
(20) W zaleceniu z dnia 12 lipca 2022 r. Rada zaleciła Cyprowi podjęcie działań w celu zapewnienia, aby w 2023 r. wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych był zgodny z ogólnie neutralnym kursem polityki 12 , przy uwzględnieniu dalszego tymczasowego i ukierunkowanego wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na podwyżki cen energii oraz dla osób uciekających z Ukrainy. Cypr powinien być gotowy do dostosowania wydatków bieżących do zmieniającej się sytuacji. Cyprowi zalecono również zwiększenie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, przy uwzględnieniu inicjatywy REPowerEU, m.in. poprzez wykorzystanie Instrumentu oraz innych funduszy unijnych.
(21) W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że kurs polityki fiskalnej będzie w 2023 r. zasadniczo neutralny (-0,1 % PKB). W 2022 r. kurs polityki fiskalnej był również neutralny (0,0 % PKB). Przewiduje się, że wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych (po skorygowaniu o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów) w 2023 r. będzie mieć neutralny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który to wpływ wyniesie 0,0 % PKB. Obejmuje to zmniejszenie o 0,1 % PKB kosztów ukierunkowanych środków wsparcia dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw najbardziej narażonych na wzrost cen energii. Podsumowując, prognozowany wzrost bieżących wydatków pierwotnych finansowanych z zasobów krajowych jest zgodny z zaleceniem Rady z dnia 12 lipca 2022 r. Przewiduje się, że wydatki finansowane z dotacji w ramach Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych wyniosą w 2023 r. 0,8 % PKB, podczas gdy inwestycje finansowane z zasobów krajowych będą miały ekspansywny wpływ na kurs polityki fiskalnej, który to wpływ wyniesie 0,8 pp. 13 W związku z tym Cypr planuje sfinansować dodatkowe inwestycje z zasobów Instrumentu oraz z innych funduszy unijnych i przewiduje utrzymanie inwestycji finansowanych z zasobów krajowych. Cypr planuje finansowanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz bezpieczeństwa energetycznego, takich jak system zarządzania rynkiem dla cypryjskiego rynku energii elektrycznej, budowa nowych energooszczędnych budynków, w tym nowego szpitala psychiatrycznego, poprawa efektywności energetycznej szkół i zwiększenie bezpieczeństwa wodnego w regionach Nikozji i Larnaki poprzez budowę zbiornika; inwestycje te są finansowane częściowo z Instrumentu oraz innych funduszy unijnych.
(22) Zgodnie z programem stabilności na 2023 r. przewiduje się, że nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych wzrośnie do 2,3 % PKB w 2024 r. Wzrost w 2024 r. odzwierciedla głównie wzrost składek na ubezpieczenie społeczne od dnia 1 stycznia 2024 r. Według programu stabilności na 2023 r. przewiduje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB na koniec 2024 r. zmaleje do 72,9 %. Na podstawie środków z zakresu polityki znanych w dniu granicznym prognozy nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2024 r. przewidziana w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. ma wynieść 2,1 % PKB. Jest to zgodne z poziomem nadwyżki prognozowanym w programie stabilności na 2023 r. W prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się podobny poziom relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, który to poziom na koniec 2024 r. wyniesie 72,5 %.
(23) Program stabilności przewiduje stopniowe znoszenie wszystkich środków wsparcia w dziedzinie energii w 2024 r. Komisja również zakłada całkowite stopniowe zniesienie środków wsparcia energetycznego w 2024 r. Szacunki te opierają się na założeniu, że nie dojdzie do ponownego wzrostu cen energii.
(24) W programie Cypr planuje osiągnąć średniookresowy cel budżetowy - strukturalne saldo budżetowe wynoszące 0,0 % PKB - w 2023 r. i utrzymać je przez pozostałą część okresu objętego programem. Na podstawie prognozy Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że saldo strukturalne wyniesie +0,9 % PKB w 2023 r. i + 1,3 % PKB w 2024 r., powyżej średniookresowego celu budżetowego. Rozważna polityka fiskalna w 2024 r. przyczyni się też do wzmocnienia pozycji zewnętrznej.
(25) Przy założeniu, że kurs polityki nie zmieni się, w prognozie Komisji z wiosny 2023 r. przewiduje się, że w 2024 r. wydatki pierwotne netto finansowane z zasobów krajowych 14 wzrosną o 3,6 %.
(26) Według programu stabilności na 2023 r. oczekuje się, że inwestycje publiczne zmniejszą się z 3,0 % PKB w 2023 r. do 2,8 % PKB w 2024 r. Niższy poziom inwestycji odzwierciedla stały nominalny poziom inwestycji przy wyższym PKB.
(27) W programie stabilności na 2023 r. zarysowano średnioterminową ścieżkę fiskalną do 2026 r. Zgodnie z programem stabilności na 2023 r. przewiduje się, że nadwyżka sektora instytucji rządowych i samorządowych utrzyma się na poziomie 2,3 % PKB w 2025 r. i wzrośnie do 2,4 % PKB do 2026 r. Planuje się zatem, że saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych osiągnie odpowiedni ą określoną w Traktacie wartość odniesienia w okresie objętym programem. Według programu stabilności na 2023 r. oczekuje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB zmaleje z 72,9 % na koniec 2024 r. do 60,1 % do końca 2026 r.
(28) Zgodnie z art. 19 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) 2021/241 i kryterium 2.2 załącznika V do tego rozporządzenia plan odbudowy i zwiększania odporności zawiera obszerny zestaw wzajemnie wzmacniaj ących się reform i inwestycji, które mają zostać wdrożone do 2026 r. Realizacja planu odbudowy i zwiększania odporności Cypru jest w toku, ale istnieje ryzyko pewnych opóźnień. Cypr złożył jeden wniosek o płatność, który odpowiada 14 kamieniom milowym zawartym w planie odbudowy i zwiększania odporności i na podstawie którego dokonano płatności w łącznej wysokości 85 mln EUR. Cypryjski plan odbudowy i zwiększania odporności jest stosunkowo obszerny i ma złożony charakter. Aby zminimalizować ryzyko opóźnień, niezbędne jest silne zarządzanie i stałe monitorowanie tego planu. Oczekuje się, że cypryjski plan odbudowy i zwiększania odporności zostanie zaktualizowany w celu uwzględnienia środków REPowerEU i uwzględnienia zmniejszonego maksymalnego wkładu finansowego. Szybkie włączenie nowego rozdziału REPowerEU do planu odbudowy i zwiększania odporności umożliwi finansowanie dodatkowych reform i inwestycji wspierających cele strategiczne Cypru w dziedzinie energii i zielonej transformacji. Systematyczne i skuteczne angażowanie władz lokalnych i regionalnych, partnerów społecznych i innych odpowiednich zainteresowanych stron pozostaje ważne dla pomyślnej realizacji planu odbudowy i zwiększania odporności, a także innych polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia wykraczających poza zakres tego planu, aby zapewnić szerokie poczucie odpowiedzialności za cały program polityczny.
(29) W 2022 r. Komisja zatwierdziła wszystkie dokumenty programowe dotyczące polityki spójności Cypru. Szybkie wdrożenie programów polityki spójności z zapewnieniem komplementarności i synergii z planem odbudowy i zwiększania odporności, w tym rozdziałem REPowerEU, ma zasadnicze znaczenie dla przeprowadzenia zielonej i cyfrowej transformacji, zwiększenia odporności gospodarczej i społecznej oraz osiągnięcia zrównoważonego rozwoju terytorialnego na Cyprze.
(30) Cypr stoi nie tylko przed wyzwaniami gospodarczymi i społecznymi uwzględnionymi w planie odbudowy i zwiększania odporności oraz programach polityki spójności, ale też przed szeregiem dodatkowych wyzwań związanych z otoczeniem działalności gospodarczej, w szczególności dotyczących zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi, wdrażania odnawialnych źródeł energii, ulepszenia i modernizacji sieci elektroenergetycznej, połączeń międzysystemowych, efektywności energetycznej, zrównoważonego transportu i umiejętności potrzebnych do zielonej transformacji.
(31) System zarządzania odbiega pod niektórymi względami od norm międzynarodowych, np. wytycznych OECD dotyczących ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach państwowych oraz zestawu narzędzi dotyczącego ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach państwowych autorstwa Banku Światowego. W szczególności większa przejrzystość i większa rozliczalność w zakresie wyników finansowych i celów publicznych zwiększyłyby efektywność i skuteczność przedsiębiorstw państwowych, podobnie jak wdrażanie najlepszych praktyk, takich jak oparty na zasługach i przejrzysty proces mianowania członków organów zarządzających przedsiębiorstwami państwowymi. Obecną sytuację poprawiłoby również przeniesienie funkcji związanych z własnością przedsiębiorstw państwowych z właściwych ministerstw realizujących daną politykę do specjalnego organu centralnego lub przynajmniej utworzenie scentralizowanej jednostki monitoruj ącej w Ministerstwie Finansów. Poprawa zarządzania pomogłaby zagwarantować, że przedsiębiorstwa państwowe terminowo ukończą kluczowe projekty inwestycji publicznych, co z kolei ułatwiłoby zieloną i cyfrową transformację. Podjęcie działań w odniesieniu przedsiębiorstw państwowych poprawiłoby na Cyprze skuteczność zarządzania, a rynek dla lokalnych i zagranicznych przedsiębiorstw stałby się bardziej sprawiedliwy i przejrzysty. Jest to zgodne z celami długoterminowej strategii dla Cypru i planem działania stanowiącym jej podstawę (w ramach inicjatywy "Modernizacja organizacji półrządowych i stworzenie odpowiednich zachęt do innowacji i efektywności"). Polityka mająca na celu poprawę zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi może przyczynić się też do zwiększenia efektywności sektora publicznego. Cypr zwrócił się do Międzynarodowego Funduszu Walutowego o pomoc techniczną w zakresie zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi.
(32) Możliwe jest odblokowanie pełnego potencjału energii ze źródeł odnawialnych na Cyprze, szczególnie poprzez dalsze inwestycje w ulepszenie i modernizację sieci elektroenergetycznej oraz zdecydowanie się na instalacje magazynowania energii w skali sieci. Odpowiednimi instrumentami ekonomicznymi przyspieszającymi wprowadzanie odnawialnych źródeł energii mogą być umowy zakupu energii elektrycznej i kontrakty na transakcje różnicowe. Cypr nie wykorzystuje obecnie gazu, ale ropa naftowa stanowi 83,2 % koszyka energetycznego ogółem. Z uwagi na znaczne wahania cen energii na rynkach światowych zmniejszenie silnego uzależnienia od ropy naftowej - pochodzącej w całości z importu - ma zasadnicze znaczenie dla zrównoważonego charakteru cypryjskiej gospodarki. W ramach dążeń do zdywersyfikowania dostaw energii i zmniejszenia zależności od importu Cypr może odnieść korzyści z elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych i rozwoju odnawialnych źródeł energii, a także nowej infrastruktury i inwestycji sieciowych. Ponadto można by rozszerzyć zakres i przyspieszyć realizację polityki na rzecz poprawy efektywności energetycznej, aby ograniczyć wzrost zużycia energii. Oczekuje się także, że środki na rzecz efektywności energetycznej, wprowadzane m.in. z wykorzystaniem w odpowiednich przypadkach funduszy polityki spójności, pomogą również rozwiązać problem ubóstwa energetycznego, którego doświadcza wysoki odsetek ludności (19,4 % w 2021 r.). Korzystne dla Cypru byłoby też przejście na zrównoważony transport. Wyspa jest obecnie uzależniona od transportu prywatnego, a cały sektor transportu odpowiadał za 21 % całkowitej emisji gazów cieplarnianych w 2020 r.; z kolei odsetek pojazdów elektrycznych wśród nowo zarejestrowanych pojazdów i liczba stacji ładowania w przeliczeniu na liczbę pojazdów są najniższe w Unii. W zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych i efektywności energetycznej niezbędny jest wyższy poziom ambicji, tak by Cypr był w stanie realizować cele pakietu "Gotowi na 55".
(33) Niedobory siły roboczej i kwalifikacji w sektorach i zawodach kluczowych dla zielonej transformacji, w tym w dziedzinie wytwarzania, wdrażania i serwisowania technologii neutralnych emisyjnie, powodują wąskie gardła w procesie przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu. W 2022 r. odnotowano niedobór pracowników w kilku niezbędnych do zielonej transformacji zawodach wymagających szczególnych umiejętności lub wiedzy, a kluczowe sektory (np. budownictwo, przetwórstwo przemysłowe) zgłaszały rosnący odsetek niewykorzystania wolnych miejsc pracy. Wysokiej jakości systemy kształcenia i szkolenia, które reagują na zmieniaj ące się potrzeby rynku pracy, oraz ukierunkowane środki w zakresie podnoszenia i zmiany kwalifikacji są kluczowe dla ograniczenia niedoborów kwalifikacji oraz promowania włączenia i realokacji siły roboczej. W celu uwolnienia niewykorzystanej podaży pracy środki te należy udostępnić zwłaszcza osobom najmocniej odczuwającym skutki zielonej transformacji oraz w sektorach i regionach najbardziej dotkniętych tą transformacją.
(34) W świetle dokonanej przez Komisję oceny Rada przeanalizowała program stabilności na 2023 r., a jej opinia 15 znajduje odzwierciedlenie w zaleceniu 1.
(35) W świetle bliskich powiązań między gospodarkami państw członkowskich strefy euro oraz z uwagi na ich wspólny wkład w funkcjonowanie unii gospodarczej i walutowej Rada zaleciła, by państwa członkowskie strefy euro podjęły działania, w tym za pośrednictwem planów odbudowy i zwiększania odporności, mające na celu (i) utrzymanie długookresowej zdolności do obsługi długu i powstrzymanie się od szerokiego wsparcia popytu zagregowanego w 2023 r., lepsze ukierunkowanie środków fiskalnych służących łagodzeniu skutków wysokich cen energii oraz zastanowienie się nad odpowiednimi sposobami wycofania wsparcia, gdy zmniejszy się presja związana z cenami energii; (ii) utrzymanie wysokiego poziomu inwestycji publicznych oraz promowanie inwestycji prywatnych, aby wspierać zieloną i cyfrową transformację; (iii) wspieranie dynamiki płac, która łagodzi spadek siły nabywczej przy jednoczesnym ograniczeniu efektu drugiej rundy w odniesieniu do inflacji, dalsze udoskonalanie aktywnej polityki rynku pracy i rozwiązanie problemu niedoboru wykwalifikowanej kadry; (iv) poprawę otoczenia działalności gospodarczej oraz zapewnienie, by wsparcie w dziedzinie energii dla przedsiębiorstw było racjonalne pod względem kosztów, tymczasowe i ukierunkowane na rentowne przedsiębiorstwa oraz utrzymało zachęty do zielonej transformacji oraz (v) zachowanie stabilności makrofinansowej i monitorowanie ryzyka, a jednocześnie kontynuację prac nad dokończeniem budowy unii bankowej. W przypadku Cypru zalecenia 1, 2, 3 i 4 przyczyniaj ą się do realizacji pierwszego, drugiego i trzeciego i czwartego zalecenia zawartego w zaleceniu dla strefy euro na 2023 r.
(36) W świetle dokonanej przez Komisję szczegółowej oceny sytuacji i jej ewaluacji Rada przeanalizowała krajowy program reform na 2023 r. i program stabilności na 2023 r. Zalecenia Rady na mocy art. 6 rozporządzenia (UE) nr 1176/2011 znajduj ą odzwierciedlenie w zaleceniu 1. Polityki, o których mowa w zaleceniu 1, pomagaj ą zaradzić podatnościom na zagrożenia związanym z wysokim zadłużeniem sektora prywatnego, sektora instytucji rządowych i samorządowych i zadłużeniem zewnętrznym. Zalecenie 2 przyczynia się do realizacji zalecenia 1. Polityki, o których mowa w zaleceniu 1, przyczyniaj ą się zarówno do korygowania zakłóceń równowagi, jak i do realizacji zaleceń zawartych w zaleceniu dla strefy euro na 2023 r., zgodnie z motywem 35,
NINIEJSZYM ZALECA Cyprowi podjęcie w latach 2023 i 2024 działań mających na celu:
1. Wycofanie obowiązujących nadzwyczajnych środków wsparcia w dziedzinie energii, jak najszybciej w latach 2023 i
2024. Gdyby ponowne podwyżki cen energii wymagały wdrożenia nowych środków wsparcia lub dalszego stosowania obecnych środków wsparcia, zapewnienie, by takie środki wsparcia były ukierunkowane na ochronę gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji, były możliwe do udźwignięcia przez budżet i utrzymywały zachęty do oszczędzania energii. Utrzymanie inwestycji publicznych finansowanych z zasobów krajowych i zapewnienie skutecznej absorpcji dotacji w ramach Instrumentu i innych funduszy unijnych, w szczególności w celu wspierania zielonej i cyfrowej transformacji, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilnej sytuacji budżetowej w 2024 r.
Ułatwienie redukcji zadłużenia sektora prywatnego, w tym poprzez wdrożenie skutecznych ram egzekucji z nieruchomości.
W okresie po 2024 r. kontynuowanie inwestycji i reform prowadzących do wyższego zrównoważonego wzrostu gospodarczego i utrzymanie ostrożnej średniookresowej sytuacji fiskalnej.
2. Przyspieszenie tempa wdrażania planu odbudowy i zwiększania odporności, w tym przez zapewnienie odpowiednich zdolności administracyjnych, oraz szybkie sfinalizowanie rozdziału dotyczącego REPowerEU w celu szybkiego rozpoczęcia jego wdrażania. Szybkie wdrożenie programów polityki spójności z zapewnieniem ścisłej komplementarności i synergii z planem odbudowy i zwiększania odporności.
3. Wprowadzenie środków w celu poprawy zarządzania przedsiębiorstwami państwowymi zgodnie z międzynarodowymi standardami.
4. Zmniejszenie zależności od paliw kopalnych i dywersyfikację dostaw energii. Lepsze wykorzystanie całego niewykorzystanego potencjału w zakresie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, przyspieszenie wdrażania odnawialnych źródeł energii poprzez wykorzystanie odpowiednich instrumentów ekonomicznych oraz dalsze inwestycje w ulepszenie i modernizację sieci elektroenergetycznej, w tym instalacji magazynowania energii. Przyspieszenie rozwoju elektroenergetycznych połączeń międzysystemowych. Rozszerzenie i przyspieszenie działań na rzecz efektywności energetycznej w celu m.in. rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego. Rozszerzenie i przyspieszenie działań na rzecz przejścia na zrównoważony transport. Wzmożenie wysiłków w ramach polityki mających na celu zapewnienie i nabywanie umiejętności i kompetencji potrzebnych do zielonej transformacji.
Sporządzono w Brukseli dnia 14 lipca 2023 r.
