RADA UNII EUROPEJSKIEJ,MAJĄC NA WZGLĘDZIE:
1. znaczenie, jakie prawa twórcze i kulturalne zapisane w globalnych 1 oraz regionalnych 2 instrumentach dotyczących praw człowieka mają dla zachowania godności ludzkiej, różnorodności kulturowej, pluralizmu, demokracji i imma- nentnej wartości kultury,
2. prace organizacji międzynarodowych w dziedzinie wolności wyrazu artystycznego, takie jak prace UNESCO, której konwencja z 2005 r. uznaje potrzebę podjęcia środków w celu ochrony różnorodności form wyrazu kulturowego, zwłaszcza w sytuacjach, gdy mogą one być narażone na ryzyko zniszczenia lub poważnego uszkodzenia 3 , oraz prace Rady Europy 4 , w szczególności związane z jej manifestem w sprawie wolności wyrazu w sztuce i kulturze w erze cyfrowej,
3. konkluzje Rady Europejskiej z dnia 15 grudnia 2022 r. i 9 lutego 2023 r., w których po raz kolejny zdecydowanie potępiono rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie, potwierdzono pełne poparcie Unii dla niezależności, suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy w jej granicach uznanych przez społeczność międzynarodową 5 oraz ponownie wyrażono zobowiązanie do wzmocnienia wsparcia dla osób przesiedlonych 6 ,
4. rezolucję Parlamentu Europejskiego w sprawie solidarności kulturowej z Ukrainą, w której to rezolucji wyrażono szczerą solidarność z artystami 7 ze względu na fakt, że sztuka i kultura będą miały do odegrania zasadniczą rolę w uzdrawianiu i odbudowie Ukrainy, a w szczególności odniesiono się z uznaniem do działań ukraińskich artystów i twórców, którzy stawiają opór rosyjskiej inwazji, uprawiając swoją sztukę 8 ,
5. plan prac UE w dziedzinie kultury na lata 2023-2026 9 , który zawiera szereg działań 10 związanych z tematem zagrożonych 11 i przesiedlonych artystów.
ZWAŻYWSZY, ŻE:
6. artyści na całym świecie odgrywają ważną rolę w życiu, rozwoju i odporności społeczeństwa i jednostki oraz że powinni mieć możliwość odgrywania tej roli z zachowaniem swojej kreatywności i wolności wypowiedzi,
7. należy w związku z tym zaoferować artystom ochronę - zgodnie z obowiązującymi przepisami - przed zagrożeniami i wszelkiego rodzaju naruszeniami, które narażają artystów na niebezpieczeństwo ze względu na ich pracę artystyczną,
8. wojna napastnicza Rosji przeciwko Ukrainie jest również atakiem na tożsamość kulturową Ukrainy, a wymiar kulturalny ma do odegrania ważną rolę w ramach różnych form wsparcia dla Ukrainy.
PODKREŚLAJĄC:
9. odwagę i determinację wszystkich artystów, zwłaszcza kobiet, zabierających głos z wykorzystaniem siły kultury, by promować sprawiedliwe i pokojowe społeczeństwa, wolność i demokrację oraz przeciwstawiać się wojnie, prześladowaniom i nietolerancji,
10. znaczącą rolę odgrywaną historycznie i współcześnie przez artystów na uchodźstwie w propagowaniu pokoju, wzajemnego zrozumienia, wolności, demokracji i różnorodności kulturowej, a także fakt, że konieczne jest zapewnienie, by zagrożeni i przesiedleni artyści mogli kontynuować pracę artystyczną i dawać świadectwo bieżącym wydarzeniom,
11. że artyści nie mogą już bezpiecznie kontynuować swojej pracy artystycznej w krajach na całym świecie, w których wartości demokratyczne są przedmiotem represji lub zakazów, co tyczy się także artystów rosyjskich i białoruskich, którzy krytykują reżim i są w związku z tym szczególnie narażeni na groźby i prześladowania,
12. że rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie spowodowała masowe przesiedlenia obywateli Ukrainy oraz kryzys humanitarny na skalę niespotykaną w Europie od czasu drugiej wojny światowej, wywierając ogromny wpływ m.in. na artystów i ich wolność wypowiedzi, a także potwierdziła, że należy zapewnić w Europie gotowość do oferowania wsparcia zagrożonym i przesiedlonym artystom, zarówno w perspektywie krótko-, jak i długoterminowej, za pomocą odpowiednich ram instytucjonalnych i prawnych.
Z APROBATĄ PRZYJMUJE:
13. środki podjęte przez UE i jej państwa członkowskie w celu zapewnienia bezpiecznej przystani 12 artystom - w tym studentom kierunków artystycznych - i niezależnym dziennikarzom 13 uciekającym przed rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, a także inicjatywy w ramach programu "Kreatywna Europa" 14 na rzecz wsparcia ukraińskich artystów dotkniętych wojną i inicjatywy w ramach programu Erasmus+ na rzecz wsparcia ukraińskich studentów kierunków artystycznych.
ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, BY NA ODPOWIEDNICH SZCZEBLACH ORAZ POPRZEZ ODPOWIEDNIE RAMY INSTYTUCJONALNE I PRAWNE:
14. rozważyły podjęcie dalszych środków w celu zwiększenia zdolności do oferowania bezpiecznych przystani i tzw. "miast schronienia" 15 zagrożonym i przesiedlonym artystom z różnych części świata oraz wniosły wkład w tworzenie sieci kontaktów dla takich artystów,
15. rozważyły, w odpowiednich przypadkach, dostosowanie standardowych rezydencji artystycznych poprzez przekształcenie ich w rezydencje kryzysowe, z uwzględnieniem potrzeb zagrożonych i przesiedlonych artystów, w tym potrzeb wynikających z rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie,
16. rozważyły stosowanie długofalowego i kompleksowego podejścia przy przyjmowaniu zagrożonych i przesiedlonych artystów i ich rodzin, które to podejście obok pilnej potrzeby zapewnienia bezpiecznej przystani uwzględniałoby oferowanie możliwości stania się częścią społeczności lokalnej i życia kulturalnego oraz utrzymania artystycznej aktywności i słyszalności, a także zachęcałoby do nauki języka kraju przyjmującego.
ZWRACA SIĘ DO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH, KOMISJI EUROPEJSKIEJ I WYSOKIEGO PRZEDSTAWICIELA UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA 16 , BY W RAMACH SWOICH KOMPETENCJI I NA ODPOWIEDNIM SZCZEBLU:
17. kontynuowali dialog z partnerami ukraińskimi na temat sposobów dalszego wspierania ukraińskiego sektora kultury i sektora kreatywnego oraz zachęcali do promowania ukraińskiej kultury w UE z udziałem ukraińskich artystów, w tym artystów zagrożonych i przesiedlonych, oraz organizacji kulturalnych, przy pełnym poszanowaniu autonomii i różnorodności sektora kultury,
18. podejmowali, za pośrednictwem wszystkich odpowiednich kanałów, środki mające na celu utrzymanie i ochronę wolności artystycznej i praw artystów na całym świecie, w tym praw do twórczości bez cenzury i zastraszania,
19. w dalszym ciągu wspierali w UE artystów zagrożonych i przesiedlonych ze względu na skutki lub sprzeciw wobec opresyjnych reżimów lub wojny, w szczególności rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie,
20. przed składaniem okresowych raportów na potrzeby konwencji UNESCO z 2005 r 17 . konsultowali się z podmiotami zajmującymi się zapewnianiem bezpiecznej przystani zagrożonym i przesiedlonym artystom oraz, w stosownych przypadkach, uwzględniali w tych raportach kwestię bezpiecznych przystani dla zagrożonych i przesiedlonych artystów.
ZWRACA SIĘ DO KOMISJI I WYSOKIEGO PRZEDSTAWICIELA UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA, BY:
21. udostępnili kompleksowy przegląd aktualnych informacji na temat pomocy unijnej i pomocy dwustronnej państw członkowskich udzielanej Ukrainie w odniesieniu do sektora kultury i sektora kreatywnego, w tym zagrożonych i przesiedlonych ukraińskich artystów,
22. przyczyniali się do tworzenia sieci kontaktów i do wymiany informacji, sprawdzonych rozwiązań i doświadczeń w gronie państw członkowskich i podmiotów niepaństwowych wspierających zagrożonych i przesiedlonych artystów,
23. wspierali międzysektorową transnarodową współpracę polityczną dotyczącą wolności artystycznej, w tym działania na rzecz zagrożonych i przesiedlonych artystów, z uwzględnieniem doświadczeń wynikających z wystosowanych w ramach programu "Kreatywna Europa" wezwań do wsparcia przesiedleńców ukraińskich oraz ukraińskiego sektora kultury i sektora kreatywnego.
1 Między innymi w art. 27 Powszechnej deklaracji praw człowieka (PDPC), która w 2023 r. obchodzi swoje 75-lecie, i w art. 15 Międzynarodowego paktu praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych.
2 Między innymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.
3 Konwencja UNESCO z 2005 r. w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego.
4 Opierając się na europejskiej konwencji praw człowieka, Rada Europy opublikowała np. sprawozdanie na temat wolności artystycznej i zainicjowała opracowanie manifestu w sprawie wolności wyrazu w sztuce i kulturze w erze cyfrowej, w którym stwierdzono między innymi, że ograniczenia wolności wypowiedzi i wolności artystycznej mają wpływ na całe społeczeństwo, pozbawiając je pluralizmu i osłabiając żywotność procesu demokratycznego.
5 Dok. EUCO 34/22.
6 Dok. EUCO 1/23.
7 Termin "artyści" zdefiniowano w załączniku II.
8 Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 października 2022 r. w sprawie solidarności kulturowej z Ukrainą i wspólnego mechanizmu reagowania kryzysowego na rzecz odbudowy życia kulturalnego w Europie (2022/2759(RSP)).
9 Rezolucja Rady w sprawie planu prac UE w dziedzinie kultury na lata 2023-2026 (Dz.U. C 466 z 7.12.2022, s. 1).
10 M.in. wolność artystyczna, ochrona dziedzictwa kulturowego oraz wzmacnianie pozycji lokalnego sektora kultury i sektora kreatywnego w Ukrainie, a także rola kultury i osób zawodowo związanych z kulturą w promowaniu i obronie demokracji i praw człowieka w trudnych okolicznościach.
11 Termin "zagrożeni artyści" zdefiniowano w załączniku II.
12 Termin "bezpieczna przystań" zdefiniowano w załączniku II.
13 Zob. np. konkluzje Rady (2022/C 245/04) na temat ochrony i bezpieczeństwa dziennikarzy i innych pracowników mediów, m.in. zachęcające państwa członkowskie i Komisję do wspierania niezależnych i przymuszonych do opuszczenia kraju dziennikarzy i innych pracowników mediów, w szczególności z takich krajów jak Ukraina, Białoruś i Federacja Rosyjska.
14 Komisja Europejska, Support for Ukrainian artists, cultural and creative professionals and organisations [Wsparcie dla ukraińskich artystów, osób zawodowo związanych z kulturą i kreatywnością oraz organizacji z sektora kultury i sektora kreatywnego].
15 Termin "miasta schronienia" zdefiniowano w załączniku II.
16 Z poszanowaniem zasady pomocniczości określonej w art. 5 TUE.
17 Art. 9 konwencji UNESCO z 2005 r. w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego.
18 Międzynarodowa Sieć Miast Schronienia.