Sytuacja Romów mieszkających w osiedlach w UERezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 października 2022 r. w sprawie sytuacji Romów mieszkających w osiedlach w UE (2022/2662(RSP))
(2023/C 132/04)
(Dz.U.UE C z dnia 14 kwietnia 2023 r.)
Parlament Europejski,
- uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej (TUE), Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej,
- uwzględniając Europejską kartę społeczną,
- uwzględniając europejską konwencję praw człowieka,
- uwzględniając Powszechną deklarację praw człowieka,
- uwzględniając ramy prawne Rady Europy dotyczące ochrony mniejszości, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w szczególności w sprawie jawnie dyskryminujących praktyk segregacji edukacyjnej romskich dzieci, oraz orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości,
- uwzględniając dyrektywę Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzającą w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne 1 (dyrektywa o równości rasowej),
- uwzględniając dyrektywę Rady 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy 2 ,
- uwzględniając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów uchylającą niektóre dyrektywy 3 (dyrektywę ramową w sprawie odpadów),
- uwzględniając decyzję ramową Rady 2008/913/WSiSW z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii za pomocą środków prawnokarnych 4 ,
- uwzględniając Agendę ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030,
- uwzględniając Europejski filar praw socjalnych oraz komunikat Komisji z 4 marca 2021 r. w sprawie planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych (COM(2021)0102),
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie strategii UE w dziedzinie integracji Romów 5 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 10 grudnia 2013 r. w sprawie aspektów płci w kontekście unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów 6 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 12 lutego 2019 r. w sprawie konieczności wzmocnienia strategicznych unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów po 2020 r. i bardziej zdecydowanej walki z antycygańskością 7 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie europejskiej strategii na rzecz osób niepełnosprawnych na okres po roku 2020 8 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z 17 września 2020 r. pt. "Wdrażanie krajowych strategii integracji Romów: zwalczanie negatywnych postaw wobec osób pochodzenia romskiego w Europie" 9 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 21 stycznia 2021 r. w sprawie powszechnego dostępu do godnych i przystępnych cenowo mieszkań 10 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 11 marca 2021 r. w sprawie praw dziecka w świetle strategii UE na rzecz praw dziecka 11 ,
- uwzględniając swoją rezolucję z dnia 7 kwietnia 2022 r. w sprawie ochrony w UE dzieci i młodzieży uciekających przed wojną w Ukrainie 12 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z 4 grudnia 2018 r. pt. "Sprawozdanie z oceny Unijnych ram dotyczących krajowych strategii integracji Romów do 2020 r." (COM(2018)0785),
- uwzględniając Drugie badanie Unii Europejskiej na temat mniejszości i dyskryminacji (EU-MIDIS II) opracowane przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA),
- uwzględniając ramy monitorowania FRA unijnych ram strategicznych na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów,
- uwzględniając biuletyn FRA z 29 września 2020 r. pt. "Coronavirus pandemie in the EU - Impact on Roma and Travellers" [Pandemia koronawirusa w UE - wpływ na Romów i Trawelerów],
- uwzględniając oświadczenie FEANTSA (Europejskiej Federacji Organizacji Krajowych Pracujących z Osobami Bezdomnymi) z 26 października 2020 r. pt. "The Housing Situation for Roma in the EU Remains Difficult" [Sytuacja mieszkaniowa Romów w UE pozostaje trudna],
- uwzględniając briefing Europejskiej Sieci ds. Bezpaństwowców z 10 marca 2022 r. pt. "Stateless people and people at risk statelessness forcibly displaced from Ukraine" [Bezpaństwowcy i osoby zagrożone bezpaństwowością przesiedlone z Ukrainy],
- uwzględniając stanowisko UNICEF z czerwca 2012 r. pt. "The Right of Roma Children to Education" [Prawo dzieci romskich do edukacji],
- uwzględniając sprawozdanie specjalne nr 14/2016 Europejskiego Trybunału Obrachunkowego z 28 czerwca 2016 r. pt. "Unijne inicjatywy polityczne i wsparcie finansowe na rzecz integracji Romów - w ostatnim dziesięcioleciu osiągnięto istotne postępy, potrzebne są jednak dodatkowe działania w terenie",
- uwzględniając komunikat Komisji z 18 września 2020 r. pt. "Unia równości: Unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020-2025" (COM(2020)0565),
- uwzględniając sprawozdanie Komisji z 7 października 2020 r. pt. "Unia równości: unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów" (COM(2020)0620),
- uwzględniając komunikat Komisji z 24 listopada 2020 r. zatytułowany "Plan działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021-2027" (COM(2020)0758),
- uwzględniając zalecenie Rady z 12 marca 2021 r. w sprawie równouprawnienia, włączenia i partycypacji Romów 13 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z 24 marca 2021 r. pt. "Strategia UE na rzecz praw dziecka" (COM(2021)0142),
- uwzględniając zalecenie Rady (UE) 2021/1004 z dnia 14 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia europejskiej gwarancji dla dzieci 14 ,
- uwzględniając komunikat Komisji z 5 marca 2020 r. pt. "Unia równości: strategia na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020-2025" (COM(2020)0152),
- uwzględniając komunikat Komisji z 3 marca 2021 r. zatytułowany "Unia równości: strategia na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021-2030" (COM(2021)0101).
- uwzględniając wniosek Komisji dotyczący dyrektywy Rady w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania osób bez względu na religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną (COM(2008)0426),
- uwzględniając dyrektywę Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między państwami członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami 15 ("dyrektywa w sprawie tymczasowej ochrony"),
- uwzględniając pytania wymagające odpowiedzi ustnej skierowane do Rady i Komisji w sprawie sytuacji Romów mieszkających w osiedlach w UE (O-000022/2022 - B9-0018/2022 and O-000023/2022 - B9-0019/2022),
- uwzględniając art. 136 ust. 5 i art. 132 ust. 2 Regulaminu,
- uwzględniając projekt rezolucji Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych,
A. mając na uwadze, że wartości UE panują w społeczeństwie, w którym szanuje się różnorodność, pluralizm, niedyskryminację, tolerancję, sprawiedliwość, solidarność i równouprawnienie płci; mając na uwadze, że państwa członkowskie są szczególnie odpowiedzialne za zagwarantowanie tych wartości wszystkim ludziom, w tym Romom;
B. mając na uwadze, że "Romowie" to termin ogólny obejmujący wiele różnych ludów pochodzenia romskiego, takich jak Romowie, Sinti, Kale, Romaniszels i Bojasze/Rudari; mając na uwadze, że obejmuje ono również takie grupy, jak Aszkale, Egipcjanie, Jenisze, Domowie, Lomowie, Roma i Abdalowie oraz społeczności wędrowne, w tym etniczną grupę Trawelerów i ludność określaną terminem administracyjnym "ludzie drogi" ("gens du voyage"), a także osoby, które identyfikują się jako Cyganie, przy czym nie należy kwestionować specyfiki tych grup;
C. mając na uwadze, że Romowie stanowią największą mniejszość etniczną w Europie; mając na uwadze, że niedopuszczalnie wielu Romów w Europie nadal żyje w ubóstwie i jest wykluczonych społecznie, przy czym mieszkają oni na wyjątkowo niepewnych, niebezpiecznych i przeludnionych obszarach wiejskich i miejskich, na których występuje zjawisko segregacji; mając na uwadze, że problem Romów mieszkających w osiedlach nie ogranicza się do jednego kraju, a zatem jest to zjawisko europejskie i jako takim należy się nim zająć; mając na uwadze, że segregacja przestrzenna jest główną przyczyną nierównego dostępu do opieki zdrowotnej, opieki nad małymi dziećmi i wczesnej edukacji, zatrudnienia oraz podstawowych usług, w tym dróg, zaopatrzenia w wodę, urządzeń sanitarnych i kanalizacyjnych, elektryczności i usług zbierania odpadów, a także że powoduje ona wzajemne wzmacnianie tych zjawisk; mając na uwadze, że ma ona nie tylko konsekwencje fizyczne i gospodarcze, ale także psychologiczne i socjologiczne, zarówno dla jednostek, jak i społeczności; mając na uwadze, że ubóstwo międzypokoleniowe w osiedlach romskich ma charakter społeczno-gospodarczy oraz znacząco wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne, dobrostan i szanse życiowe Romów, a także na możliwość korzystania przez nich z przysługujących im podstawowych praw człowieka;
D. mając na uwadze, że w przypadku Romów odnotowuje się wyższe wskaźniki niskiej intensywności pracy, niepewności zatrudnienia i bezrobocia oraz że często pracują oni w ramach nietypowych lub niepewnych form zatrudnienia, co utrudnia im dostęp do systemów na wypadek bezrobocia i uprawnień emerytalnych; mając na uwadze, że Romom brakuje sieci zatrudnienia oraz że są oni dyskryminowani w dostępie do zatrudnienia i w miejscu pracy, a także że skupiają się w regionach o niekorzystnych warunkach społeczno-gospodarczych; mając na uwadze, że w UE mieszka 6 mln Romów, co oznacza, że stanowią oni znaczącą i coraz większą część jej ludności i że mają ogromny potencjał, który będzie można wykorzystać tylko wtedy, gdy poprawi się ich sytuacja w zakresie zatrudnienia i włączenia społecznego;
E. mając na uwadze, że według EU-MIDIS II tylko jeden na czterech Romów w wieku 16 lat lub powyżej w momencie przeprowadzania badania twierdził, że jego głównym zajęciem jest "zatrudnienie" lub "samozatrudnienie", oraz mając na uwadze, że ankiety wśród romskich kobiet wskazywały na znacznie niższy wskaźnik zatrudnienia w porównaniu z mężczyznami - 16 % wobec 34 %; mając na uwadze, że sytuacja młodych ludzi była szczególnie niepokojąca, gdyż średni odsetek młodzieży NEET (niekształcącej się, niepracującej ani nieszkolącej się) w przypadku Romów wyniósł 63 %, podczas gdy średnia unijna wyniosła 12 %; mając na uwadze, że w przypadku tej grupy wiekowej wyniki wskazały również na znaczne zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn, gdyż 72 % młodych Romek należało do grupy NEET, podczas gdy w przypadku młodych Romów odsetek ten wynosił 55 %; mając na uwadze, że stanowi to wyraźną rozbieżność w stosunku do reszty społeczeństwa (35 %); mając na uwadze, że według doniesień aż 80 % Romów żyje poniżej krajowego progu zagrożenia ubóstwem; mając na uwadze, że co trzeci Rom mieszkał w budynku bez wody wodociągowej, a co dziesiąty - w budynku bez energii elektrycznej; mając na uwadze, że co trzecie dziecko romskie mieszkało w gospodarstwie domowym, w którym ktoś poszedł spać głodny przynajmniej raz w miesiącu, a prawie połowa Romów w wieku 6-24 lat nie uczęszczała do szkoły;
F. mając na uwadze, że brak znaczących środków politycznych lub inwestycji, ograniczona dostępność i niska jakość mieszkań socjalnych, dyskryminacja na rynku mieszkaniowym i segregacja sprawiają, że luka w dostępie do mieszkań między Romami a resztą obywateli pozostaje prawie niezmieniona 16 ;
G. mając na uwadze, że Romowie mieszkający w osiedlach powinni mieć dostęp do godnych warunków mieszkaniowych - dostępnych, przystępnych cenowo, bezpiecznych dla środowiska, zdrowych i wolnych od segregacji;
H. mając na uwadze, że na wszystkich poziomach społeczeństwa UE wciąż istnieje głęboko zakorzeniony, instytucjonalny antycyganizm, który znacznie utrudnia Romom pełne korzystanie z praw podstawowych przysługujących im jako obywatelom UE we wszystkich dziedzinach życia, w tym w zatrudnieniu, mieszkalnictwie, edukacji, opiece zdrowotnej, pomocy społecznej oraz innych kluczowych usługach publicznych; mając na uwadze, że 41 % Romów w dziewięciu państwach członkowskich UE, którzy wzięli udział w badaniu EU-MIDIS II, czuło się dyskryminowane ze względu na pochodzenie romskie przynajmniej w jednym z obszarów codziennego życia, takich jak poszukiwanie zatrudnienia, praca, mieszkalnictwo, opieka zdrowotna i edukacja; mając na uwadze, że integracja Romów wymaga wrażliwości na kontekst lokalny, na różnorodność etniczną i społeczno-gospodarczą wewnątrz społeczności romskich, a także na bariery dla społecznej mobilności i na krzyżowe formy dyskryminacji, w szczególności ze względu na płeć, wiek i niepełnosprawność; mając na uwadze, że równouprawnienie płci oraz sytuacja romskich dzieci i romskiej młodzieży to dwa kluczowe obszary, w których należy działać na rzecz włączenia społecznego ludności romskiej, a państwa członkowskie i UE zajmują się nimi w niedostateczny sposób;
I. mając na uwadze, że warunki panujące w osiedlach romskich są niezgodne z prawami człowieka i prawami podstawowymi zawartymi w traktatach UE, europejskiej konwencji praw człowieka, Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, Europejskiej karcie społecznej, Konwencji ONZ o prawach dziecka i Międzynarodowym pakcie praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych, a także z zasadami uznanymi w Europejskim filarze praw socjalnych; mając na uwadze, że niepokojący jest brak poszanowania tych praw w praktyce w odniesieniu do Romów mieszkających w osiedlach;
J. mając na uwadze, że błędne koło ubóstwa międzypokoleniowego w marginalizowanych osiedlach romskich stanowi złożone zjawisko, do którego należy podejść horyzontalnie w różnych powiązanych ze sobą obszarach polityki, przy czym należy działać kompleksowo i blisko współpracować ze wszystkimi zainteresowanymi stronami; mając na uwadze, że aby wypracować skuteczne rozwiązania, potrzebne jest pełne zaangażowanie na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym we współpracy z inicjatywami społeczeństwa obywatelskiego - w tym organizacjami charytatywnymi i kościelnymi - partnerami społecznymi i podmiotami prywatnymi, a także że należy uczyć się na podstawie najlepszych ze praktyk wszystkich państw członkowskich oraz powielać je na szerszą skalę;
K. mając na uwadze, że chociaż wiele władz lokalnych i regionalnych oraz przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego regularnie i aktywnie współpracuje z Romami mieszkającymi w osiedlach, wcielając w życie sprawdzone i innowacyjne podejścia i projekty, często nie korzystają oni z dostępnych europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (ESI), ponieważ proces ich uzyskiwania jest bardzo uciążliwy i złożony; mając na uwadze, że najczęstszymi barierami w dostępie do europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych są: brak podejścia partnerskiego; opóźniona realizacja wniosków o zwrot kosztów; wypłata środków z ESI najczęściej w oparciu o system zwrotów, co uzależnia beneficjentów od środków własnych; długotrwałe i wielokrotne kontrole udzielania zamówień publicznych; brak spójności między wynikami kontroli, przez co beneficjenci są obwiniani o błędy, co może nieść za sobą obowiązek zwrotu środków, a zatem konieczność realokacji zasobów z innych obszarów lub nawet niewypłacalność; słabe zaangażowanie i współpraca z beneficjentami ze strony kontrolerów z instytucji zarządzających lub pośredniczących podczas procesu udzielania zamówień; ustalanie arbitralnych limitów i wymagań dla różnych elementów projektów;
L. mając na uwadze, że Romowie napotykają nieproporcjonalne bariery w dostępie do usług zdrowotnych, które są spotęgowane brakiem ubezpieczenia lub dokumentów tożsamości, dyskryminacją ze strony pracowników służby zdrowia i segregacją w placówkach opieki zdrowotnej; mając na uwadze, że utrzymujące się nierówności zdrowotne, w tym konkretne skutki segregacji przestrzennej i przeludnienia domostw na zdrowie, stawiają Romów w trudnej sytuacji;
M. mając na uwadze, że wszystkie 27 państw członkowskich zobowiązało się działać na rzecz wyeliminowania bezdomności do 2030 r. - kraje te w czerwcu 2020 r. podpisały deklarację lizbońską i zobowiązały się utworzyć europejską platformę na rzecz przeciwdziałania bezdomności, która ma propagować politykę bazującą na skoncentrowanym na człowieku, opartym na mieszkalnictwie i zintegrowanym podejściu;
N. mając na uwadze, że UE znacznie wspiera finansowo rozwiązania sprzyjające włączeniu społecznemu, w tym środki dotyczące Romów, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących; mając na uwadze, że z dokumentów państw członkowskich dotyczących planowania wynika, że w okresie programowania 2014-2020 na integrację społeczno-gospodarczą grup szczególnie narażonych przeznaczono 1,5 mld EUR 17 ;
O. mając na uwadze, że na wszystkich poziomach edukacji istnieje utrzymująca się przepaść między Romami a resztą obywateli; mając na uwadze, że według EU-MIDIS II w 2018 r. tylko 53 % romskich dzieci w wieku od czterech do sześciu lat uczestniczyło we wczesnej edukacji; mając na uwadze powszechność segregacji uczniów romskich w szkołach, pomimo że istnieje prawny zakaz takich praktyk i że są one niezgodne z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; mając na uwadze, że taka segregacja edukacyjna przybiera zazwyczaj trzy formy: nieproporcjonalną liczbę romskich dzieci w "specjalnych" szkołach dla dzieci z niepełnosprawnościami intelektualnymi, oddzielne klasy lub oddziały dla uczniów romskich w "mieszanych" szkołach oraz powszechność szkół o charakterze "gett"; mając na uwadze, że romskie dzieci napotykają dodatkowe przeszkody w równym uczestnictwie w edukacji, w tym niemożność pokrycia kosztów związanych z edukacją (w tym wczesną edukacją i opieką nad dzieckiem), segregację przestrzenną, brak placówek opieki nad dziećmi w pobliżu oraz nierówny dostęp do uczenia się przez internet lub na odległość lub brak takiego dostępu; mając na uwadze, że ubóstwo i brak dostępu do podstawowych usług ma znaczny wpływ na rozwój fizyczny, umysłowy i emocjonalny dzieci oraz zwiększa prawdopodobieństwo, że pozostaną one w tyle we wszystkich aspektach dorosłego życia;
P. mając na uwadze, że niski wskaźnik uczęszczania do przedszkoli jest głównym czynnikiem, który wpływa na przedwczesne przerywanie nauki wśród Romów, a sytuację dodatkowo pogarsza późne rozpoczynanie nauki szkolnej i nieregularne uczęszczanie do szkoły; mając na uwadze, że wczesne przerywanie nauki następuje głównie w momencie przechodzenia do innego rodzaju szkoły; mając na uwadze, że uczestnictwo w kształceniu średnim utrudniają takie czynniki, jak podróże, segregacja mieszkaniowa, a także źle funkcjonujące usługi poradnictwa; mając na uwadze, że dysproporcje edukacyjne pogłębiają się z powodu powiększającej się przepaści cyfrowej między dziećmi romskimi a pozostałymi dziećmi;
Q. mając na uwadze, że z powodu utrwalonych nierówności zdrowotnych i społecznych Romowie byli bardziej narażeni na zakażenie wirusem COVID-19 podczas pandemii oraz że środki wprowadzone w celu powstrzymania wirusa miały na nich nieproporcjonalnie duży wpływ; mając na uwadze, że negatywne skutki społeczne i gospodarcze pandemii były szczególnie szkodliwe dla Romów w UE w związku z tym, że wielu z nich pracuje w gospodarce nieformalnej i wykonuje prace sezonowe, a także dlatego, że w politykach łagodzenia skutków kryzysu zdrowotnego brakuje środków dostosowanych do ich szczególnej sytuacji; mając na uwadze, że pandemia doprowadziła do tego, że publicznie obarczano winą Romów i nawoływano do nienawiści wobec nich; mając na uwadze, że stan zagrożenia zdrowia po raz kolejny ujawnił krytyczną rozbieżność między skalą potrzeb na szczeblu lokalnym a zdolnością do ich zaspokojenia oraz uwydatnił potrzebę natychmiastowych i długoterminowych środków politycznych, w szczególności w dziedzinie zatrudnienia, edukacji i mieszkalnictwa 18 ;
R. mając na uwadze, że dane gromadzone w odniesieniu do równouprawnienia oznaczają wszelkiego rodzaju dane zdezagregowane, z których korzysta się, by oceniać porównawczą sytuację konkretnych grup zagrożonych dyskryminacją, tworzyć publiczne strategie polityczne, które mają propagować równouprawnienie oraz pomagać w ocenie ich wdrożenia w oparciu o fakty, a nie tylko przypuszczenia; mając na uwadze, że planowanie, wdrażanie, monitorowanie i ocena unijnych i krajowych środków na rzecz włączenia społecznego Romów są utrudnione, ponieważ brakuje kompleksowych danych wysokiej jakości w podziale na pochodzenie etniczne;
S. mając na uwadze, że wielu Romów mieszka na obszarach, na których są oni nieproporcjonalnie narażeni na degradację środowiska i zanieczyszczenie powodowane przez wysypiska i składowiska odpadów lub skażone tereny, a także że są pozbawieni dostępu do podstawowych usług środowiskowych i usług użyteczności publicznej;
T. mając na uwadze, że kobiety romskie doświadczają wielorakich i krzyżowych form dyskryminacji ze względu na połączenie ich pochodzenia etnicznego, płci i statusu społecznego, a także że są ofiarami przemocy ze względu na płeć, co szczególnie uwidoczniła pandemia COVID-19; mając na uwadze, że należy zagwarantować równouprawnienie kobiet i mężczyzn oraz krzewić je we wszystkich obszarach, w tym w odniesieniu do udziału w rynku pracy, warunków zatrudnienia - wliczając w to płace, edukację i szkolenia - a także awansu zawodowego i zmiany ścieżki kariery;
U. mając na uwadze, że około 10-20 % Romów mieszkających w Ukrainie, których liczbę szacuje się na 400 000, to bezpaństwowcy lub osoby zagrożone bezpaństwowością 19 ; mając na uwadze, że Romowie uciekający przed wojną w Ukrainie, którzy nie mają dokumentów potwierdzających ich obywatelstwo ukraińskie lub status rezydenta, znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji;
Potrzeba działania na szczeblu krajowym
1. ubolewa, że w UE wciąż są osoby, które nie mają dostępu do bezpiecznych i godnych warunków mieszkaniowych, czystej wody pitnej, prądu, urządzeń sanitarnych, kanalizacji, zakładów przetwarzania odpadów, edukacji, pracy, opieki zdrowotnej i usług opiekuńczych; jest głęboko zaniepokojony dużą rozbieżnością między deklaracjami i zobowiązaniami na rzecz silnej Europy socjalnej a rzeczywistością, również w świetle pandemii COVID-19, która unaoczniła, że w poprzednim okresie programowania nie poprawiono dostępu do podstawowej infrastruktury; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby pilnie zajęły się sytuacją Romów mieszkających w osiedlach, robiąc to kompleksowo i skutecznie, za pomocą odpowiednich krótko- i długoterminowych strategii politycznych wspieranych przez wystarczające finansowanie unijne i krajowe, aby zagwarantować, że Romowie w UE i krajach sąsiadujących nie zostaną pozostawieni sami sobie; podkreśla, że katastrofalne warunki oraz negatywne skutki psychologiczne i socjologiczne segregacji dotyczą nie tylko ludzi mieszkających w osiedlach, ale wpływają także na szerszą społeczność;
Mieszkalnictwo
2. podkreśla, że dostęp do godnych i wolnych od segregacji mieszkań jest kluczem do przerwania błędnego koła ubóstwa międzypokoleniowego i wykluczenia społecznego; zauważa, że dostęp do mieszkań jest warunkiem koniecznym, aby zapewnić godność osoby ludzkiej i pełne korzystanie z praw człowieka; przyznaje, że pandemia COVID-19 pokazała, iż złe warunki mieszkaniowe są zagrożeniem systemowym dla systemu zdrowia publicznego, przy czym problem ten stanowi nieproporcjonalne obciążenie dla Romów, zwłaszcza dla romskich kobiet; przypomina, że wezwał państwa członkowskie do zapobiegania i zwalczania bezdomności oraz przeciwdziałania wykluczeniu mieszkaniowemu poprzez rozwiązania długoterminowe, takie jak odpowiednie mieszkania socjalne, programy wynajmu mieszkań po przystępnych cenach oraz ukierunkowane dodatki mieszkaniowe będące częścią zintegrowanych strategii krajowych, które są oparte na mieszkalnictwie i filozofii "najpierw mieszkanie" gwarantujących obywatelom skuteczny równy dostęp do odpowiednich, wolnych od segregacji mieszkań i podstawowych usług bez dyskryminacji; wzywa państwa członkowskie do wdrożenia koncepcji "odpowiednich warunków mieszkaniowych" dla wszystkich, w tym dla Romów, zgodnie z definicją ONZ 20 ; apeluje o nadanie priorytetu podejściom opartym na desegregacji, w ramach których wykorzystuje się zintegrowane mieszkalnictwo socjalne lub inwestuje się w nie, a także finansuje się dostępne i wysokiej jakości usługi socjalne oraz wysokiej jakości pracę społeczną, przewidującą konsultacje z członkami społeczności romskiej oraz ich zaangażowanie, co ma wpłynąć na opuszczenie osiedli przez Romów; zwraca uwagę na wykorzystywanie elektronicznych kart płatniczych do otrzymywania świadczeń socjalnych wraz niezbędną w ich kontekście infrastrukturą cyfrową, co dla Romów mieszkających w osiedlach stanowi dodatkowe narzędzie do należytego zarządzania finansami umożliwiające im godne życie oraz wykorzystywanie takich świadczeń w celu uzyskania środków finansowych, na przykład poprzez mikrokredyty; wzywa państwa członkowskie do pilnego zbadania możliwości wykorzystania takich kart; podkreśla, że elektroniczne karty płatnicze mogą być jednym ze sposobów na rozwiązanie problemów społeczno-gospodarczych wynikających z lichwy, nadużywania substancji odurzających i hazardu w osiedlach;
3. przyznaje, że wiele osiedli romskich znajduje się na niebezpiecznych, ryzykownych i nielegalnie okupowanych gruntach, co stanowi poważną przeszkodę w znalezieniu skutecznego sposobu poprawy warunków życia Romów i jest barierą dla inwestycji UE; wzywa państwa członkowskie do rozwiązania tego problemu na scentralizowanym szczeblu krajowym przy ścisłej współpracy z władzami lokalnymi i regionalnymi, poprzez wdrożenie polityk związanych z mieszkalnictwem, w tym polityki mieszkalnictwa socjalnego i innowacyjnych polityk;
Edukacja
4. podkreśla kluczową rolę edukacji przedszkolnej w radzeniu sobie na dalszych etapach edukacji, w zdobyciu godnego zatrudnienia wysokiej jakości oraz w przerwaniu cyklu nierównych szans; zauważa, że między dziećmi pochodzenia romskiego a pozostałymi dziećmi istnieje poważna różnica, jeśli chodzi o wskaźnik uczęszczania do przedszkola, oraz wskazuje na związek między segregacją mieszkalną a segregacją edukacyjną, które są głównymi wyznacznikami wczesnego przerywania nauki; wzywa państwa członkowskie do przyjęcia wszelkich środków niezbędnych do jak najszybszego osiągnięcia celów barcelońskich, ze szczególnym naciskiem na środki propagujące i ułatwiające edukację przedszkolną dzieci romskich; wzywa też Komisję, aby w przyszłym przeglądzie celów barcelońskich w ramach pakietu europejskiej strategii opieki zajęła się problemem różnic w dostępie do wysokiej jakości opieki nad dziećmi między dziećmi
pochodzenia romskiego a pozostałymi dziećmi; wzywa ponadto państwa członkowskie do zagwarantowania skutecznego i bezpłatnego dostępu do przedszkoli wszystkim dzieciom romskim mieszkającym w osiedlach, aby zapewnić ich udział w edukacji, zgodnie z europejską gwarancją dla dzieci; wzywa państwa członkowskie, aby systematycznie monitorowały ryzyko wczesnego przerywania nauki i nierówności w dostępie do edukacji na wszystkich szczeblach, aby móc interweniować na czas, zarówno w zakresie pomocy pedagogicznej i indywidualnego doradztwa, jak i zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i ich rodziców; podkreśla, że znaczące zaangażowanie rodziców romskich w zajęcia szkolne i edukacyjne pomogłoby również przeciwdziałać ryzyku wczesnego przerywania nauki przez dzieci; wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia środków i systemów motywujących młodych uczniów romskich, którzy ukończyli ustawowe okresy nauki, do ukończenia szkoły średniej, na przykład poprzez specjalne dodatki;
5. ubolewa nad nieustanną praktyką izolacji romskich dzieci w szkołach specjalnych i programach poza systemem edukacji powszechnej, co często bierze się z błędnych diagnoz niepełnosprawności w oparciu o wyniki testów, które są tendencyjne pod względem kulturowym i językowym; podkreśla, że znormalizowane testy psychologiczne stosowane w niektórych państwach członkowskich nie powinny być wykorzystywane jako instrument eliminujący w celu opóźnienia możliwości uczestnictwa w standardowych programach szkolnych; wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia w życie mechanizmów rewizji i ewentualnej zmiany decyzji w sprawie diagnoz; wyraża ponadto ubolewanie nad nieustanną dyskryminacją i segregacją romskich dzieci w szkołach powszechnych w niektórych państwach członkowskich, w tym poprzez odrębne klasy i piętra, segregację w klasach i segregację podczas spożywania posiłków; podkreśla, że segregacja szkolna opiera się na ograniczonych programach nauczania, co rzadko umożliwia romskim uczniom rozpoczęcie nauki w systemie ogólnokształcącym, szkolnictwie wyższym lub późniejsze zatrudnienie; wzywa państwa członkowskie, aby wyeliminowały praktyki ciągłej segregacji romskich dzieci, wdrożyły kompleksowe strategie desegregacji z określonymi celami, wystarczającymi zasobami do ich wdrożenia oraz jasnymi i ambitnymi harmonogramami, wykorzystywały integracyjne metody uczenia się, zagwarantowały dzieciom romskim pełen dostęp do zajęć szkolnych oraz prowadziły w szkołach kampanie antydyskryminacyjne; ponadto wzywa państwa członkowskie, aby priorytetowo traktowały szczególne potrzeby edukacyjne romskich dzieci i dzieci w trudnej sytuacji, w celu zagwarantowania ich prawa do uczestnictwa, edukacji i dobrych efektów uczenia się, co skutecznie zmniejszy przepaść edukacyjną między dziećmi pochodzenia romskiego a pozostałymi dziećmi i będzie zapobiegać segregacji; podkreśla znaczenie włączenia dzieci romskich do oficjalnych krajowych programów nauczania, w tym do kształcenia i szkolenia zawodowego;
6. ubolewa, że szkoły, w których większość uczniów jest pochodzenia romskiego, dysponują mniejszym finansowaniem oraz nieodpowiadającymi normom obiektami i programami nauczania; wzywa państwa członkowskie do inwestowania w szkolenia przed podjęciem pracy i doskonalenie zawodowe nauczycieli, tak aby zwiększyć ich zdolności w zakresie zapewniania dzieciom romskim odpowiedniego nauczania, ze szczególnym naciskiem na uwrażliwienie na kulturę i tożsamość romską, niedyskryminację jako prawo człowieka i pozytywne strategie propagowania tolerancji i przeciwdziałania dyskryminacyjnym zachowaniom i antycygańskości 21 , które przyczyniają się do uprzedzeń i poglądów wynikających z niedoinformowania na temat zdolności i chęci romskich dzieci do uczenia się i prowadzi do niskich oczekiwań edukacyjnych; wzywa państwa członkowskie do przeznaczenia większych środków finansowych dla kompetentnych asystentów nauczycieli, zapewniających płynną integrację dzieci z osiedli romskich w systemie edukacji powszechnej; wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia kompleksowej, dostosowanej do wieku edukacji seksualnej i edukacji o relacjach międzyludzkich, a także edukacji w zakresie odpowiedzialnego rodzicielstwa dla młodych uczniów, co posłuży również jako środek zapobiegania ciążom wśród niepełnoletnich romskich dziewcząt żyjących w osiedlach, które to zjawisko dodatkowo utrwala błędne koło ubóstwa międzypokoleniowego;
7. podkreśla, że ograniczenia w przemieszczaniu mające na celu zwalczanie pandemii COVID-19 jeszcze bardziej pogłębiły istniejące nierówności w edukacji w kilku państwach członkowskich, gdyż pozostawiły dzieci romskie, zwłaszcza te żyjące w odizolowanych osiedlach romskich, bez dostępu do e-edukacji z powodu braku dostępu do infrastruktury cyfrowej, łączności i cyfrowych materiałów dydaktycznych; wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, aby fundusze UE w sytuacjach kryzysowych przeznaczone na walkę z COVID-19, takie jak fundusze zapewniane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, w szczególności odpowiadały na potrzeby dzieci romskich i dzieci znajdujących się w trudnej sytuacji oraz zapewniały wysokiej jakości, przystępne cenowo usługi w społecznościach romskich, w tym za pomocą konkretnych wskaźników w krajowych planach odbudowy i zwiększania odporności; wzywa państwa członkowskie do badania nowych możliwości włączenia i zaangażowania dzieci romskich w edukację cyfrową, w tym do większych inwestycji w poprawę dostępności infrastruktury cyfrowej i umiejętności cyfrowych w celu przygotowania ich do ery cyfrowej; wzywa państwa członkowskie do wspierania edukacji romskich kobiet i dziewcząt, ze szczególnym naciskiem na nauki ścisłe, technologii, inżynierii i matematyki, oraz do rozwiązania problemu wczesnego przerywania przez nie nauki;
Ochrona zdrowia i środowisko naturalne
8. jest zaniepokojony wyższymi wskaźnikami śmiertelności niemowląt w społecznościach Romów, zwłaszcza mieszkających w osiedlach, w porównaniu z innymi społecznościami; podkreśla, że dzieci w osiedlach romskich rodzą się w ubóstwie i otoczeniu, które nie sprzyja zdrowemu rozwojowi fizycznemu ani psychospołecznemu; wzywa Komisję do monitorowania inwestycji i wdrażania przez państwa członkowskie europejskiej gwarancji dla dzieci oraz konkretnych
celów określonych w krajowych planach działania na rzecz dzieci romskich, zwłaszcza w odniesieniu do ich szczególnie niekorzystnej sytuacji, którą odzwierciedlają słabe wyniki w nauce i wczesne przerywanie nauki; wzywa państwa członkowskie, aby przyjęły niezbędne środki, którym będą towarzyszyć znacznie zwiększone inwestycje publiczne, w celu szybkiego i skutecznego wdrożenia europejskiej gwarancji dla dzieci, oraz zdecydowanie zachęca państwa członkowskie, aby przeznaczyły więcej niż minimum 5 % środków z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) w ramach zarządzania dzielonego na działania wspierające w europejskiej gwarancji dla dzieci; wzywa państwa członkowskie, aby pilnie podjęły działania w celu zagwarantowania, że dzieci w osiedlach romskich będą objęte opieką pracowników opieki zdrowotnej od urodzenia i w razie potrzeby będą rozpoczynały leczenie, a także w celu identyfikowania przypadków psychicznego lub fizycznego znęcania się nad dziećmi, które to przypadki trzeba będzie obowiązkowo zgłaszać właściwym organom; przypomina o nadreprezentacji dzieci romskich w placówkach opiekuńczych i podkreśla, że należy wprowadzić podejście ukierunkowane na dziecko, w którym zwraca się szczególną uwagę na prawa i potrzeby dzieci znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji; w tym celu wzywa państwa członkowskie, aby zapewniły powszechną dostępność i powszechny dostęp do ośrodków interwencyjnych dla małych dzieci i świetlic środowiskowych zatrudniających terenowych pracowników socjalnych, personel pedagogiczny i pracowników służby zdrowia, w tym wywodzących ze społeczności romskich mediatorów i pracowników ochrony zdrowia i edukacji;
9. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby wspierały świadomość zdrowotną i zdrowe warunki życia w ubogich społecznościach, w szczególności w osiedlach romskich, dzięki mobilnym stacjom badań przesiewowych i działaniom profilaktycznym; podkreśla ponadto, że w placówkach opieki medycznej należy przestrzegać równości płci zgodnie z Kartą Praw Podstawowych UE oraz że możliwa powinna być realizacja inicjatyw takich jak tworzenie sieci pielęgniarek i domów opieki, regularne wizyty u pediatrów i u lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej dla dorosłych, usługi wsparcia rodzin, opieka domowa i usługi opieki nad osobami starszymi oraz innymi osobami potrzebującymi opieki i wsparcia;
10. podkreśla zagrożenia środowiskowe dla zdrowia i życia Romów mieszkających w osiedlach oraz dla szerszej społeczności, które są powodowane toksycznymi odpadami otaczającymi ich osiedla; wzywa państwa członkowskie do natychmiastowego zajęcia się tym problemem, aby ograniczyć nieproporcjonalne narażenie Romów na takie zagrożenia, oraz do opracowania systemów i infrastruktury gospodarowania odpadami zgodnie z europejską dyrektywą w sprawie odpadów 22 ; wzywa państwa członkowskie, aby opracowały strategie zwiększania świadomości wśród dotkniętych społeczności na temat niebezpieczeństw związanych z toksycznymi odpadami i brakiem odpowiedniego gospodarowania odpadami w osiedlach romskich; podkreśla rolę Komisji w egzekwowaniu przepisów unijnych w tym zakresie; wzywa Komisję i państwa członkowskie do ukierunkowanego wykorzystywania narzędzi politycznych i zasobów do walki z kryzysem energetycznym oraz do zapewnienia sprawiedliwej zielonej transformacji energetycznej, aby zapewnić społecznościom romskim dostęp do czystej, przystępnej cenowo i bezpiecznej energii, zapobiegać dalszemu pogłębianiu się ubóstwa energetycznego i poprawić stan zdrowia Romów mieszkających w osiedlach;
11. przypomina, że zgodnie z nowymi wiążącymi normami UE dla organów ds. równości państwa członkowskie powinny zwiększać uprawnienia procesowe tych organów poprzez udzielenie im legitymacji procesowej przed sądami w sprawach skarg indywidualnych i zbiorowych oraz z urzędu, a także powinny wspierać ich wiążące uprawnienia decyzyjne, w tym w sytuacjach, gdy istnieje wiele instytucji składających się na krajowy organ ds. równości, aby były one w stanie zająć się dyskryminacją krzyżową, która często dotyka Romów, identyfikować ją i wymierzać kary; jest zdania, że państwa członkowskie powinny dopilnować, aby mandaty tych organów obejmowały wszelkie formy dyskryminacji, w tym wiktymizację i nawoływanie do nienawiści;
Zatrudnienie i włączenie społeczne
12. zauważa, że na wysoki odsetek długotrwałego bezrobocia w osiedlach romskich i wysoką liczbę Romów wśród młodzieży NEET nakładają się wykluczenie społeczne i ubóstwo, z którymi mierzą się ich mieszkańcy; wzywa państwa członkowskie, aby inwestowały w przedsiębiorstwa społeczne i najlepsze praktyki, czego celem jest zatrudnianie osób długotrwale bezrobotnych; wzywa je, aby inwestowały również w programy dla romskiej młodzieży NEET, takie jak szkolenia zawodowe, zwłaszcza w zakresie umiejętności cyfrowych i zielonych miejsc pracy, w tym za pośrednictwem programów odbudowy; uważa, że plan działania Komisji na rzecz gospodarki społecznej może wspierać starania państw członkowskich w tym zakresie dzięki wytycznym dotyczącym opodatkowania, dostępu do pomocy państwa i społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych dla organizacji gospodarki społecznej; uważa, że zapowiedziany wniosek
dotyczący zalecenia Rady w sprawie warunków ramowych gospodarki społecznej powinien zapewnić intersekcjonalne podejście do grup szczególnie narażonych, w tym Romów, a w szczególności romskich kobiet, które napotykają jeszcze większe przeszkody w dostępie do rynku pracy niż romscy mężczyźni; wzywa ponadto państwa członkowskie, aby wspierały tworzenie trwałych miejsc pracy o wysokiej jakości, legalizację pracy nieformalnej i możliwości zatrudnienia dla pracowników romskich, takich jak publiczne programy zatrudnienia, które mogą być tymczasowym rozwiązaniem problemu bezrobocia oraz szansą na przekwalifikowanie i doskonalenie zawodowe; przypomina, że wielu Romów jest długotrwale bezrobotnych, co wpływa na ich prawo do świadczeń i emerytur; podkreśla znaczenie krajowych systemów dochodu minimalnego w połączeniu z zachętami do (ponownej) integracji na rynku pracy w walce z ubóstwem i wykluczeniem społecznym; wzywa państwa członkowskie, aby wspierały przejrzystość płac oraz neutralne pod względem pochodzenia etnicznego i płci oceny pracy, propagowały wynagrodzenia zapewniające godny poziom życia oraz rozpoczęły skierowane do osób rekrutujących, pracodawców i współpracowników kampanie antydyskryminacyjne i szkoleniowe w celu zwalczania antycyganizmu i propagowania różnorodności w miejscu pracy;
13. zauważa, że świetlice środowiskowe odgrywają kluczową rolę w pracy z ludnością romską mieszkającą w osiedlach; wzywa państwa członkowskie do dopilnowania, by każde osiedle romskie posiadało odpowiednio wyposażoną świetlicę środowiskową, aby zapewnić przestrzeń do prowadzenia zajęć edukacyjnych, np. przedszkola, świetlicy dla dzieci w wieku szkolnym, zajęć w czasie wolnym zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, a także urządzenia sanitarne, przy czym społeczność romska powinna być zaangażowana w utrzymanie i prowadzenie tych obiektów;
14. wzywa państwa członkowskie, aby uczyniły zatrudnienie młodzieży, a zwłaszcza młodych romskich kobiet, priorytetem we wdrażaniu krajowych strategii integracji Romów; wzywa państwa członkowskie, aby w pełni wykorzystały wzmocnioną gwarancję dla młodzieży w celu zwiększenia poziomu zatrudnienia i włączenia społecznego młodzieży romskiej; zwraca uwagę na niewykorzystany potencjał wysoko wykształconej młodzieży romskiej jako siły napędowej pozytywnych zmian w społecznościach romskich oraz w zwalczaniu głęboko zakorzenionych uprzedzeń i stereotypów wśród ogółu obywateli;
15. wzywa państwa członkowskie, aby zapewniły odpowiednie zaangażowanie organów ochrony społecznoprawnej w sprawy dotyczące opieki nad dziećmi i opieki społecznej w marginalizowanych osiedlach romskich w celu zapewnienia dzieciom ochrony i opieki niezbędnych dla ich dobrostanu i rozwoju, przy jednoczesnym poszanowaniu dobra dzieci; wzywa do podjęcia dalszych skoordynowanych wysiłków i opracowania ram działań w celu wyeliminowania niekorzystnych zjawisk w osiedlach, takich jak lichwa, niegodziwe traktowanie dzieci w celach seksualnych, nadużywanie substancji odurzających, hazard i wyzysk pracowników; ubolewa nad wysokim odsetkiem przymusowego żebractwa wśród romskich dzieci i wzywa państwa członkowskie, które jeszcze tego nie uczyniły, do wprowadzenia przepisów chroniących dzieci i zakazujących przymusowego żebractwa; podkreśla potrzebę uznania przez siły policyjne szczególnych warunków ludności romskiej oraz zapewnienia przez państwa członkowskie szkoleń dla sił policyjnych w celu przeciwdziałania dyskryminacji i kryminalizowaniu Romów zarówno wewnętrznie, jak i wśród ogółu obywateli; wzywa państwa członkowskie, aby rygorystycznie badały przypadki nadużyć policji w celu zagwarantowania, że nie ma bezkarności w przypadku przemocy wobec Romów lub społeczności romskich oraz ich zastraszania i złego traktowania, a także by zajęły się problemem niedostatecznego dostępu Romów do wymiaru sprawiedliwości;
16. ponawia swój apel do Komisji o współpracę z państwami członkowskimi nad wspólną metodologią gromadzenia i publikowania danych dotyczących równości w podziale na pochodzenie etniczne i różne rodzaje osiedli, jeżeli uznaje je prawo krajowe, przy pełnym poszanowaniu standardów prywatności i praw podstawowych, aby ocenić sytuację Romów i skutecznie ocenić postępy we wdrażaniu środków na rzecz zwalczania pierwotnych przyczyn społecznego i ekonomicznego wykluczenia Romów, które to środki określono w unijnych ramach strategicznych dotyczących Romów; wzywa ponadto Komisję do włączenia szczegółowych celów dotyczących zatrudnienia Romów do tablicy wskaźników społecznych;
17. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby propagowały wzmocnienie dialogu społecznego i zbiorowej reprezentacji pracowników romskich jako sposobu na ułatwienie im dostępu do miejsc pracy wysokiej jakości i godnych warunków pracy; wzywa państwa członkowskie do udoskonalenia swoich programów prac publicznych, aby umożliwić Romom i innym osobom znajdującym się w trudnych sytuacjach rozwijanie i doskonalenie odpowiednich umiejętności;
Wykorzystanie funduszy unijnych i krajowych
18. jest zaniepokojony tym, że w niektórych państwach członkowskich stopień wykorzystania zasobów przeznaczonych dla Romów był jak dotąd niski, co może doprowadzić do znaczącej utraty środków finansowych przed końcem obecnego okresu programowania; ubolewa, że obecnie obowiązujące systemy i warunki wypłacania środków z funduszy ESI w wielu państwach członkowskich nie umożliwiają ich sprawnej i skutecznej absorpcji, często z powodu barier biurokratycznych i strukturalnych w systemach krajowych; przypomina w związku z tym, że należy zmniejszyć obciążenia administracyjne, propagować uproszczone metody rozliczania kosztów oraz zapewniać dalszą pomoc i elastyczność, w tym bezpośredni podział środków na rzecz wspierania polityki regionalnej i lokalnej oraz programów społeczeństwa obywatelskiego, aby ułatwić instytucjom zarządzającym i beneficjentom reagowanie na najpilniejsze potrzeby Romów mieszkających w osiedlach w UE; wzywa państwa członkowskie i Komisję, aby pilnie zwiększyły finansowanie europejskiej gwarancji dla dzieci o specjalny budżet w wysokości co najmniej 20 mld EUR, co pomoże zwalczać ubóstwo, które dotyka dzieci i ich rodziny, oraz przyczyni się do osiągnięcia celu, jakim jest zmniejszenie liczby osób dotkniętych ubóstwem o co najmniej 15 mln do 2030 r., w tym o co najmniej 5 mln dzieci we wszystkich państwach członkowskich;
19. zwraca uwagę na brak woli politycznej niektórych władz lokalnych w państwach członkowskich, które niechętnie wdrażają nowe projekty mające na celu poprawę warunków życia Romów mieszkających w osiedlach; wzywa państwa członkowskie i ich instytucje zarządzające, aby zwróciły szczególną uwagę na takie władze lokalne oraz wdrożyły strategie motywujące je do zmiany negatywnego podejścia, w tym poprzez możliwe mechanizmy warunkowości; podkreśla w związku z tym potrzebę zapewnienia udziału i reprezentacji Romów w życiu politycznym na wszystkich szczeblach oraz zwalczania szkodliwych negatywnych stereotypów, które podsycają dyskryminacyjne postawy i zachowania wśród pozostałej ludności; ponadto zwraca uwagę, że w niektórych państwach członkowskich istnieją bariery strukturalne, które utrudniają realizację projektów przez władze lokalne i społeczeństwo obywatelskie, i pilnie wzywa te państwa członkowskie, aby usunęły te bariery i zaoferowały władzom lokalnym jasne instrumenty wsparcia, co pomoże im angażować się w nowe projekty ukierunkowane na Romów mieszkających w osiedlach i ich szerszą społeczność;
20. zauważa, że osiągnięcie znacznych postępów w zakresie upodmiotowienia społecznoekonomicznego i integracji Romów często odbywa się na przestrzeni pokoleń; wzywa państwa członkowskie, aby natychmiast w pełni wykorzystały dostępne instrumenty i środki finansowe na poziomie zarówno krajowym, jak i unijnym, co stworzy korzystne warunki dla trwałego finansowania i wdrażania stałych projektów i programów w skuteczny, zintegrowany, skoordynowany i elastyczny sposób oraz wyeliminuje wszelkie przeszkody, w tym bezpośrednie i pośrednie formy dyskryminacji, które utrudniają absorpcję środków, zwłaszcza z EFS+, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Rozwoju; wzywa Komisję, aby wspierała, monitorowała i oceniała działania państw członkowskich w tym zakresie za pośrednictwem krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, krajowych ram strategicznych dotyczących Romów, krajowych planów działania dotyczących europejskiej gwarancji dla dzieci, unijnego planu działania przeciwko rasizmowi oraz zaleceń dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby w szczególności zadbały o to, by środki i finansowanie UE docierały do Romów mieszkających w osiedlach, oraz podkreśla, że ukierunkowane działania i inicjatywy powinny opierać się przede wszystkim na zasadzie działań oddolnych i pochodzić ze szczebla lokalnego i gmin, które znajdują się najbliżej danych społeczności, przy wsparciu finansowym i administracyjnym na szczeblu krajowym lub unijnym; wzywa wobec tego państwa członkowskie, aby lepiej wykorzystywały dostępne zasoby finansowe na pomoc techniczną i gwarantowały, że bezpośrednia pomoc techniczna udzielana jest szeroko zarówno administratorom, jak i konkretnym wnioskodawcom; wzywa Komisję do dopilnowania, aby identyfikację osiedli oraz opracowanie konkretnych strategii politycznych i środków mających na celu poprawę ich sytuacji włączono do programów funduszy spójności UE na lata 2021-2027 oraz ujęto w zaleceniach dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru;
21. apeluje, aby Europejski Trybunał Obrachunkowy przeprowadził kompleksową i dogłębną analizę wpływu i wyników wykorzystania funduszy ESI, zwłaszcza EFS+ i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, od chwili ustanowienia strategii UE w dziedzinie integracji Romów w 2011 r., ze szczególnym uwzględnieniem wydatków przeznaczonych na osiedla Romów i związane z nimi kwestie społeczne;
Potrzeba działania na szczeblu unijnym
22. podkreśla, że praktyki stosowane obecnie w niektórych państwach członkowskich wobec Romów mieszkających w osiedlach pokazują, iż ocena projektów oparta wyłącznie na wynikach ilościowych jest niewystarczająca i może nawet wprowadzać w błąd i nie oddawać rzeczywistości, ponieważ oznacza, że nie ma informacji na temat jakości postępów w ramach projektów; ostrzega, że w konsekwencji może to prowadzić do decyzji stanowiących zagrożenie dla należytego zarządzania finansami budżetu UE; apeluje zatem o szybkie zastosowanie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu UE w odniesieniu do tych państw członkowskich; zauważa, że Europejski filar praw socjalnych, europejska gwarancja dla dzieci oraz unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów na lata 2020-2030 stanowią wiarygodny punkt odniesienia dla oceny jakościowej; wzywa, aby podczas przeprowadzania ocen jakościowych zwracano szczególną uwagę na dyskryminację krzyżową oraz na uwzględnienie praw i potrzeb grup najbardziej narażonych, zwłaszcza osób z niepełnosprawnościami, dzieci i kobiet; uważa, że przy ocenie projektów indywidualnych finansowanych przez fundusze ESI w marginalizowanych osiedlach romskich oprócz wyników jakościowych Komisja powinna koniecznie wymagać konkretnych, ilościowych wyników, które lepiej oddają rzeczywistość; wzywa Komisję, by ponadto rozpoczęła monitorowanie i ocenę projektów oparte przede wszystkim na jej własnych obserwacjach z wizyt na miejscu, aby zmniejszyć zależność od informacji uzyskiwanych od rządów i z przekazów medialnych i lepiej nadzorować budżet UE; wobec tego podkreśla ponadto, że należy wzmocnić wydział FRA ds. Romów przez rekrutację romskich badaczy;
23. wzywa Komisję i Parlament, aby regularnie prowadziły misje instytucjonalne UE w celu zbadania sytuacji Romów mieszkających w osiedlach w różnych państwach członkowskich, w miarę możliwości okresowo, co przyczyni się do zwiększania świadomości zarówno decydentów politycznych, jak i społeczeństwa, do wymiany między państwami członkowskimi i właściwymi organami informacji na temat wyzwań, przed jakimi stoją Romowie, oraz do wymiany najlepszych praktyk i do koordynacji na szczeblu unijnym;
24. podkreśla, że Komisja musi zdecydowanie działać jako strażnik traktatów, aby zapewnić pełne i prawidłowe wdrażanie prawa UE oraz podejmować odpowiednie i terminowe działania w przypadku, gdy państwa członkowskie nie wypełniają swoich obowiązków w tym zakresie, w szczególności w odniesieniu do naruszeń praw obywateli UE, w tym Romów; zauważa, że postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom, takie jak w przypadkach segregacji edukacyjnej uczniów romskich, nie doprowadziły do skutecznego wyeliminowania przyczyn dyskryminacji; jest głęboko przekonany, że Komisja powinna dołożyć wszelkich starań, aby zapobiegać naruszeniom praw człowieka i podstawowych wartości UE, począwszy od skutecznego zapobiegania wykorzystywaniu funduszy unijnych do wspierania praktyk dyskryminacyjnych w państwach członkowskich; wzywa zatem Komisję, aby ustanowiła mechanizm wczesnego ostrzegania umożliwiający zgłaszanie ryzyka nadużycia lub niewłaściwego wykorzystania funduszy ESI i innych funduszy UE przeznaczonych na poprawę sytuacji Romów w marginalizowanych osiedlach; jest zdania, że brak działania i zaangażowania ze strony niektórych państw członkowskich, aby rozwiązać problem Romów mieszkających w osiedlach, a także bariery strukturalne i biurokratyczne mogą stanowić naruszenie podstawowych wartości UE zapisanych w art. 2 TUE, a mianowicie poszanowania godności osoby ludzkiej, równości i poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości; wzywa Radę i Komisję, aby zbadały sytuację Romów mieszkających w zmarginalizowanych osiedlach w celu ustalenia, czy takie osiedla i warunki w nich panujące stwarzają wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości zapisanych w traktatach UE;
25. wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zwiększyły aktywne zaangażowanie i znaczący udział Romów - zwłaszcza romskich kobiet, młodzieży i innych niedostatecznie reprezentowanych grup - przy opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu polityki publicznej i projektów skierowanych do nich na szczeblu unijnym, krajowym, regionalnym i lokalnym, tak aby mogli oni aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu przyszłości UE i przyczyniać się do zmiany ich postrzegania w społeczeństwach UE; uważa, że udział Romów i przyjęcie przez nich roli liderów powinny stanowić cel jakościowy w krajowych strategicznych ramach ich dotyczących; uważa, że należy zachęcać wybierania urzędników pochodzenia romskiego do rad gmin jako przykład dobrej praktyki w zakresie zwiększania włączenia społecznego i demokratycznego uczestnictwa Romów;
26. zauważa, że znaczna część społeczności romskiej boryka się z ubóstwem, wykluczeniem społecznym i ograniczonym dostępem do zatrudnienia lub usług, takich jak edukacja, opieka zdrowotna czy mieszkalnictwo, także w wyniku antycyganizmu i dyskryminacji strukturalnej; wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby zwalczały antycyganizm we wszystkich dziedzinach życia społecznego za pomocą skutecznych środków legislacyjnych i politycznych, zarówno w państwach członkowskich, jak i krajach objętych procesem rozszerzenia; wzywa państwa członkowskie do włączenia walki z rasizmem i antycyganizmem do wszystkich zasad Europejskiego filaru praw socjalnych, ponieważ są to kluczowe czynniki strukturalne powodujące wykluczenie Romów; podkreśla, że należy wyeliminować wszelkie formy strukturalnego i instytucjonalnego antycyganizmu, segregacji i dyskryminacji w edukacji, zatrudnieniu, opiece zdrowotnej, mieszkalnictwie oraz dostępie do ochrony socjalnej i innych usług; uważa, że walka z antycyganizmem jest kwestią horyzontalną i że należy ją uwzględniać we wszystkich odpowiednich obszarach polityki UE; wzywa Komisję, aby skuteczniej wdrażała dyrektywę w sprawie równości rasowej, oraz państwa członkowskie, by opracowały i wdrażały skuteczne i ambitne krajowe plany zwalczania rasizmu i dyskryminacji rasowej, ze szczególnym uwzględnieniem wszelkich form rasizmu, w tym antycyganizmu, w oparciu o wspólne zasady przewodnie przyjęte przez Komisję; wzywa państwa członkowskie, aby wyznaczyły klarowne i wymierne cele w zakresie walki z dyskryminacją, nawoływaniem do antycyganizmu i przestępczości, zgodnie z decyzją ramową Rady 2008/913/JHA w sprawie zwalczania rasizmu i ksenofobii; ponadto wzywa Radę, aby odblokowała negocjacje w sprawie horyzontalnej dyrektywy antydyskryminacyj- nej 23 , która jest podstawowym warunkiem osiągnięcia równości w UE;
27. podkreśla, że należy uznać dziedzictwo kulturowe i językowe Romów, oraz zachęca Komisję i państwa członkowskie, aby chroniły i propagowały kulturę romską i świadomość społeczną za pośrednictwem programów i mediów na swoich odpowiednich szczeblach, co przyczyni się do różnorodności społeczności UE;
28. wzywa Komisję, aby zintensyfikowała wysiłki na rzecz stopniowego eliminowania marginalizowanych osiedli romskich w całej UE poprzez uruchomienie unijnego planu działania na rzecz wyeliminowania osiedli romskich do 2030 r. w celu skutecznego wykorzystania istniejącej polityki i instrumentów finansowych; podkreśla, że ten plan działania UE powinien zawierać wytyczne, określać priorytety i konkretne cele oraz przewidywać element współpracy ponadnarodowej i wymiany pozytywnych praktyk między państwami członkowskimi;
29. podkreśla, że problemy społeczności romskich mieszkających w osiedlach są międzysektorowe i wymagają uwagi oraz skoordynowanego zaangażowania ze strony różnych komisarzy i dyrekcji generalnych na poziomie unijnym; wzywa zatem do powołania koordynatora Komisji ds. włączenia społecznego i równości Romów, który będzie wyczerpująco monitorował postępy poczynione dzięki właściwym narzędziom politycznym oraz bezpośrednio współpracował z Romami, by przekazywać informacje o ich sytuacji i ich obawy grupie zadaniowej Komisji ds. równości, a także, między innymi, krajowym punktom kontaktowym ds. Romów, FRA, sieci EURoma, platformie europejskiej na rzecz integracji Romów i Grupie Wysokiego Szczebla ds. Niedyskryminacji, Równouprawnienia i Różnorodności, by tworzyć synergie i doprowadzić do osiągnięcia równości, włączenia i udziału Romów w UE;
30. podobnie apeluje o utworzenie stanowiska koordynatora Parlamentu ds. włączenia społecznego Romów, które obejmowałby jeden z wiceprzewodniczących Parlamentu, w celu zapewnienia, aby kwestie romskie były uwzględniane w głównym nurcie właściwej polityki i prac legislacyjnych Parlamentu; jednocześnie apeluje, aby ustanowiono sieć uwzględniania problematyki Romów, której przewodniczyć i którą koordynować będzie Komisja Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, a w jej skład wejdzie przedstawiciel każdej komisji Parlamentu Europejskiego, w celu uzupełnienia i wzmocnienia pracy koordynatora, co zapewni efekt synergii i zagwarantuje, że powiązane i złożone problemy, z którymi zmaga się społeczność romska, zostaną rozwiązane w ramach kompleksowego, horyzontalnego podejścia; uważa, że zarówno koordynator Parlamentu, jak i sieć ds. włączania Romów do głównego nurtu polityki powinny ściśle współpracować z Zespołem Międzypartyjnym ds. Różnorodności i Walki z Rasizmem;
31. zwraca uwagę na dodatkowe wyzwania związane ze swobodnym przepływem osób w UE oraz sytuacją Romów uciekających przed wojną w Ukrainie i na potrzebę wzmocnionej współpracy w tym zakresie między państwami członkowskimi; wzywa państwa członkowskie, aby podjęły skuteczne działania przeciwko segregacji migrantów romskich w obrębie UE i uchodźców romskich z Ukrainy oraz działania na rzecz ich ochrony przed bezprawnymi wydaleniami i dyskryminacją w dostępie do podstawowych usług, zwłaszcza w dziedzinie mieszkalnictwa, edukacji i zatrudnienia; wzywa państwa członkowskie do zapewnienia, aby uchodźcy, w tym Romowie, nie byli profilowani czy dyskryminowani w przypadku ubiegania się o tymczasową ochronę na podstawie dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony ani zmuszani do ubiegania się o azyl, oraz wzywa je, aby angażowały organizacje społeczeństwa obywatelskiego w zagwarantowanie wsparcia rzeczowego, bezpłatnego transportu i zakwaterowania w taki sam sposób wszystkim osobom uciekającym z Ukrainy; wzywa państwa członkowskie do wzmożenia wysiłków na rzecz właściwego egzekwowania rejestracji aktów urodzenia romskich dzieci, aby wyeliminować problem bezpaństwowości dzieci wśród społeczności romskich w całej UE;
32. odnotowuje strategiczny plan działania Rady Europy na rzecz integracji Romów i Trawelerów (2020-2025); wzywa Komisję i państwa członkowskie, aby wraz z Radą Europy nadal łączyły wysiłki na rzecz wspierania równych szans, różnorodności i włączenia społecznego oraz walki z dyskryminacją i antycyganizmem;
33. zwraca uwagę, że programy i instrumenty, takie jak Erasmus Plus i gwarancja dla młodzieży, stwarzają możliwości dla młodych ludzi ze środowisk defaworyzowanych oraz dla Romów i ich organizacji;
o
o o
34. zobowiązuje swoją przewodniczącą do przekazania niniejszej rezolucji Radzie i Komisji.
