Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie Rosji - sprawa Ojuba Titiewa i Centrum Praw Człowieka "Memoriał" (2018/2560(RSP)).

Rosja - sprawa Ojuba Titiewa i Centrum Praw Człowieka "Memoriał"

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie Rosji - sprawa Ojuba Titiewa i Centrum Praw Człowieka "Memoriał" (2018/2560(RSP))

(2018/C 463/05)

(Dz.U.UE C z dnia 21 grudnia 2018 r.)

P8_TA(2018)0034

Parlament Europejski,

- uwzględniając swoje wcześniejsze rezolucje w sprawie Rosji, w szczególności rezolucję z dnia 13 czerwca 2013 r. w sprawie rządów prawa w Rosji ¹ , rezolucję z dnia 13 marca 2014 r. w sprawie Rosji: wyroki dla demonstrantów uczestniczących w wydarzeniach na Placu Bołotnym ² , rezolucję z dnia 23 października 2014 r. w sprawie zamknięcia organizacji pozarządowej Memoriał (laureata Nagrody im. Sacharowa z 2009 r.) w Rosji ³ , z dnia 12 marca 2015 r. w sprawie zabójstwa rosyjskiego przywódcy opozycji Borysa Niemcowa i stanu demokracji w Rosji ⁴ , rezolucję z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie Ildara Dadina, więźnia sumienia w Rosji ⁵  oraz rezolucję z dnia 6 kwietnia 2017 r. w sprawie Rosji, w szczególności aresztowania Aleksieja Nawalnego i innych demonstrantów ⁶ ,

- uwzględniając oświadczenie przewodniczących Komisji Spraw Zagranicznych i Podkomisji Praw Człowieka Parlamentu Europejskiego z dnia 12 stycznia 2018 r. wzywające do natychmiastowego uwolnienia obrońcy praw człowieka Ojuba Titiewa,

- uwzględniając art. 5 Powszechnej deklaracji praw człowieka oraz art. 7 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych, których stroną jest Federacja Rosyjska i które stanowią, że nikt nie może być poddawany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu,

- uwzględniając oświadczenie UE z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie naruszeń praw człowieka w odniesieniu do Centrum Praw Człowieka "Memoriał" w Rosji oraz oświadczenie rzecznik ESDZ z dnia 11 stycznia 2018 r. w sprawie zatrzymania Ojuba Titiewa, dyrektora Centrum Praw Człowieka "Memoriał" w Republice Czeczeńskiej,

- uwzględniając wizytę komitetu Rady Europy ds. zapobiegania torturom w Republice Czeczeńskiej Federacji Rosyjskiej w listopadzie i grudniu 2017 r.,

- uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,

- uwzględniając deklarację ONZ w sprawie obrońców praw człowieka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 9 grudnia 1998 r.,

- uwzględniając obowiązującą Umowę o partnerstwie i współpracy ustanawiającą partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi a Federacją Rosyjską, a także zawieszone negocjacje w sprawie nowej umowy między UE a Rosją,

- uwzględniając siódme okresowe sprawozdanie Federacji Rosyjskiej rozpatrywane przez Komitet Praw Człowieka ONZ na 3136. i 3137. posiedzeniu, które odbyły się w dniach 16 i 17 marca 2015 r.,

- uwzględniając wytyczne Rady Europejskiej z dnia 24 czerwca 2013 r. na rzecz promowania i ochrony wszystkich praw człowieka przysługujących lesbijkom, gejom, osobom biseksualnym, transpłciowym i interseksualnym,

- uwzględniając art. 118 ust. 5 i art. 123 ust. 4 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że Federacja Rosyjska jako pełnoprawny członek Rady Europy oraz sygnatariusz Powszechnej deklaracji praw człowieka i Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, zobowiązała się do przestrzegania zasad demokracji, praworządności i poszanowania podstawowych wolności i praw człowieka; mając na uwadze, że Rosja ma obowiązek przeprowadzenia śledztwa w sprawie przestępstw popełnionych przez władze czeczeńskie, a także dysponuje środkami umożliwiającymi przeprowadzenie takiego śledztwa; mając na uwadze, że Federacja Rosyjska ratyfikowała 11 z 18 międzynarodowych traktatów dotyczących praw człowieka;

B. mając na uwadze, że Ojub Titiew, dyrektor czeczeńskiego biura Centrum Praw Człowieka "Memoriał" (organizacji praw człowieka uhonorowanej w 2009 r. Nagrodą im. Sacharowa, znanej powszechnie jako "Memoriał"), został aresztowany w dniu 9 stycznia 2018 r. przez policję czeczeńską pod zarzutem posiadania narkotyków; mając na uwadze, że Ojub Titiew zaprzeczył tym oskarżeniom, a organizacje pozarządowe i inni obrońcy praw człowieka potępili je, uznając je za sfabrykowane;

C. mając na uwadze, że w dniu 25 stycznia 2018 r. Sąd Najwyższy Republiki Czeczeńskiej utrzymał w mocy decyzję Szalińskiego Sądu Rejonowego o pozostawieniu Ojuba Titiewa w areszcie na okres dwóch miesięcy;

D. mając na uwadze, że znowelizowano kodeks karny Federacji Rosyjskiej i wprowadzono nowy artykuł 212.1, zgodnie z którym można oskarżać osoby w przypadku naruszenia ustawy o zgromadzeniach publicznych, nie zważając na to, że nowelizacja ta ogranicza wolność słowa i zgromadzeń;

E. mając na uwadze, że władze rosyjskie wykazują tendencję do nieuznawania prawa do wolności zgromadzeń - po pokojowych demonstracjach w dniu 26 marca 2017 r. zatrzymano ponad 1 000 demonstrantów w samej Moskwie, a wielu kolejnych w innych miastach Federacji Rosyjskiej;

F. mając na uwadze, że w ostatnich latach znacznie wzrosła liczba więźniów politycznych w tym kraju - zdaniem Centrum Praw Człowieka "Memoriał" w 2016 r. było ich 102;

G. mając na uwadze, że ustawa dotycząca organizacji pozarządowych z 2012 r. poważnie ograniczyła zdolność tych organizacji do prowadzenia prac i działań w sposób niezależny i skuteczny; mając na uwadze, że na mocy tej ustawy rosyjskie Ministerstwo Sprawiedliwości uznało "Memoriał" za "obcego agenta";

H. mając na uwadze, że pracujący dla "Memoriału" historyk Jurij Dmitriew należał do zespołu, który odkrył w Sandarmochu masowy grób zawierający ciała ponad 9 000 osób, wśród których znajdowało się wielu przedstawicieli radzieckiej inteligencji; mając na uwadze, że w ostatnich latach "Memoriał" stał się ostatnią niezależną organizacją praw człowieka, która nadal prowadzi działalność w Republice Czeczeńskiej; mając na uwadze, że bardzo prawdopodobne jest, iż ataki na obrońców praw człowieka w Republice Czeczeńskiej, w tym sfabrykowane zarzuty karne wobec Ojuba Titiewa oraz podpalenia w sąsiednich republikach, zostały zorganizowane w odwecie za działania "Memoriału" polegające na ujawnianiu naruszeń praw człowieka w Czeczenii i próbach pociągnięcia do odpowiedzialności winnych tych naruszeń;

I. mając na uwadze, że w 2009 r. Parlament przyznał stowarzyszeniu "Memoriał" Nagrodę im. Sacharowa za wolność myśli;

J. mając na uwadze, że w rankingu państw demokratycznych opracowanym przez Economist Intelligence Unit za rok 2017 Rosja znajduje się na 135. miejscu wśród 167 krajów, co oznacza znaczny spadek w porównaniu ze 102. miejscem, jaki kraj ten zajmował w 2006 r.;

K. mając na uwadze, że duże zaniepokojenie budzą naruszenia praw człowieka wobec osób LGBTI w Czeczenii; mając na uwadze, że Federacja Rosyjska jest sygnatariuszem licznych międzynarodowych konwencji dotyczących praw człowieka oraz - jako członek Rady Europy - europejskiej konwencji praw człowieka, a zatem ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo wszystkim osobom, które mogą być narażone na niebezpieczeństwo; mając na uwadze, że Unia Europejska wielokrotnie oferowała dodatkową pomoc i wiedzę fachową, by wesprzeć Rosję w modernizowaniu i przestrzeganiu porządku konstytucyjnego i prawnego zgodnie ze standardami Rady Europy; mając na uwadze, że Rosja ma obowiązek przeprowadzenia śledztwa w sprawie przestępstw popełnionych przez władze czeczeńskie, a także dysponuje środkami umożliwiającymi przeprowadzenie takiego śledztwa; mając na uwadze, że w Federacji Rosyjskiej homoseksualizm przestał być karalny w 1993 r.;

1. wzywa do natychmiastowego uwolnienia dyrektora Centrum Praw Człowieka "Memoriał" w Republice Czeczeńskiej Ojuba Titiewa, którego zatrzymano w dniu 9 stycznia 2018 r., oficjalnie postawiono w stan oskarżenia i tymczasowo aresztowano w oparciu o sfingowane zarzuty nielegalnego nabycia i posiadania narkotyków; wzywa rosyjskie władze do zagwarantowania pełnego poszanowania praw człowieka i praw obywatelskich Ojuba Titiewa, w tym dostępu do adwokata i opieki medycznej, integralności cielesnej i godności, a także ochrony przed nękaniem ze strony wymiaru sprawiedliwości, kryminalizacją i niesłusznym aresztowaniem;

2. ubolewa nad oświadczeniem władz czeczeńskich potępiającym działalność organizacji i obrońców praw człowieka; zauważa z zaniepokojeniem, że do aresztowania doszło tuż po publicznym wystąpieniu przewodniczącego parlamentu czeczeńskiego Magomeda Daudowa, który wydaje się aprobować przemoc wobec obrońców praw człowieka;

3. jest zdania, że aresztowanie Ojuba Titiewa jest przejawem niepokojącego trendu polegającego na aresztowaniu, atakowaniu, zastraszaniu i dyskredytowaniu niezależnych dziennikarzy i obrońców praw człowieka pracujących w Czeczenii; zwraca uwagę, że innymi przykładami potwierdzającymi ten niepokojący trend są aresztowania przewodniczącego Konfederacji Narodów Kaukazu Rusłana Kutajewa oraz dziennikarza Żałaudy Geriewa, których skazano na podstawie wątpliwych oskarżeń związanych z narkotykami odpowiednio w roku 2014 i 2016;

4. wyraża głębokie zaniepokojenie faktem, że nikogo nie postawiono przed sądem za zabójstwo poprzedniczki Ojuba Titiewa w "Memoriale" i obrończyni praw człowieka w Czeczenii Natalii Estemirowej, którą uprowadzono sprzed domu w Groznym w lipcu 2009 r. i jeszcze tego samego dnia znaleziono martwą od kul w pobliżu wioski Gazi-Yurt w sąsiedniej Inguszetii; wzywa władze rosyjskie do kontynuowania poważnego dochodzenia w sprawie tej zbrodni; przypomina w związku z tym, że jeszcze jeden prawnik i aktywista broniący praw człowieka Stanisław Markiełow, znany z zajmowania się nadużyciami w Czeczenii, został zastrzelony w centrum Moskwy w 2009 r.;

5. wzywa władze rosyjskie do natychmiastowego zaprzestania niepokojącej serii aresztowań, ataków, zastraszania i dyskredytowania niezależnych dziennikarzy i obrońców praw człowieka pracujących w tym regionie Federacji Rosyjskiej, które stanowią naruszenie ich prawa do swobody wypowiedzi; potępia ataki na obrońców praw człowieka w Czeczenii i wzywa Moskwę do ich zaprzestania oraz do zapewnienia obrońcom praw człowieka i organizacjom w Czeczenii i innych częściach Federacji Rosyjskiej normalnych warunków pracy;

6. wyraża głębokie zaniepokojenie pogarszającą się sytuacją krytycznego społeczeństwa obywatelskiego w Rosji, w szczególności organizacji, które działają w dziedzinie praw człowieka i swobód demokratycznych oraz krytykują politykę państwa w tych dziedzinach; podkreśla, że "Memoriał", laureat Nagrody im. Sacharowa w 2009 r. i obecnie jeden z najbardziej poważanych głosów w dziedzinie praw człowieka w Rosji, stał się ostatnią niezależną organizacją praw człowieka prowadzącą działalność w Czeczenii, dlatego wyraża solidarność i zdecydowane poparcie dla jej wytężonej pracy;

7. wzywa władze rosyjskie do ochrony wszystkich obywateli Rosji przed bezprawiem; wzywa władze rosyjskie do natychmiastowego zaprzestania tłumienia wolności słowa w Czeczenii i do zapewnienia skutecznych gwarancji bezpieczeństwa ofiarom i świadkom nadużyć oraz do postawienia sprawców nadużyć przed sądem; podkreśla, że Rosja i jej rząd ponoszą ostateczną odpowiedzialność za zbadanie tych czynów, za postawienie sprawców przed sądem i ochronę wszystkich obywateli Rosji przed bezprawiem;

8. zwraca uwagę na jeszcze jeden przykład prześladowania i nękania organizacji praw człowieka w regionie Kaukazu Północnego, którym było podpalenie w dniu 17 stycznia 2018 r. biur "Memoriału" w sąsiedniej Republice Inguskiej oraz mające miejsce 22 stycznia 2018 r. podpalenie przez nieznanych sprawców samochodu należącego do lokalnego biura "Memoriału" w Dagestanie; potępia te ataki i wzywa władze rosyjskie do skutecznego wyjaśnienia tych i innych ataków na własność "Memoriału" oraz gróźb kierowanych pod adresem osób dla niego pracujących, a także do dopilnowania, aby sprawcy zostali pociągnięci do odpowiedzialności;

9. apeluje do władz rosyjskich, aby w trybie pilnym podjęto natychmiastowe, niezależne, obiektywne i gruntowne dochodzenia w sprawie godnej ubolewania sytuacji panującej w Czeczenii; wzywa władze czeczeńskie i władze Federacji Rosyjskiej do przestrzegania przepisów krajowych i zobowiązań międzynarodowych, praworządności i powszechnych standardów praw człowieka oraz do czuwania nad bezpieczeństwem osób zagrożonych i zapewnienia im swobód demokratycznych;

10. odnotowuje wniosek "Memoriału" o zbadanie sprawy Titiewa poza Czeczenią;

11. potępia ataki na inne organizacje społeczeństwa obywatelskiego i organizacje pozarządowe w Czeczenii, w tym ataki i oszczercze kampanie skierowane przeciw organizacji Joint Mobile Group (JMG) zrzeszającej obrońców praw człowieka w Czeczenii, które doprowadziły do wycofania się organizacji z Czeczenii ze względów bezpieczeństwa w 2016 r.;

12. wyraża głębokie zaniepokojenie doniesieniami o arbitralnych zatrzymaniach i torturowaniu osób uważanych za LGBTI w Republice Czeczeńskiej; wzywa władze, by położyły kres tej kampanii prześladowań oraz umożliwiły międzynarodowym organizacjom praw człowieka przeprowadzenie wiarygodnego dochodzenia w sprawie domniemanych przestępstw; potępia zabójstwa dokonywane przez członków rodziny, tzw. zabójstwa honorowe, i ubolewa, że władze Czeczenii popierają te zbrodnie i do nich zachęcają;

13. wzywa Komisję, ESDZ i państwa członkowskie do udzielania pomocy osobom, które uciekły z Czeczenii, i do upublicznienia tej kampanii prześladowczej; stwierdza z zadowoleniem, że wiele państw członkowskich przyznało jej ofiarom azyl i wzywa wszystkie państwa członkowskie do kontynuowania lub przyspieszenia procedur rozpatrywania składanych przez ofiary, dziennikarzy i obrońców praw człowieka, wniosków o udzielenie azylu, zgodnie z prawem europejskim i krajowym;

14. wzywa wiceprzewodniczącą Komisji / wysoką przedstawiciel Unii Europejskiej do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz ESDZ do czuwania nad tym, aby wszystkie sprawy dotyczące osób prześladowanych z powodów politycznych trafiały pod obrady w czasie konsultacji między UE a Rosją dotyczących praw człowieka, kiedy zostaną one wznowione, oraz aby przedstawiciele Rosji obecni na konsultacjach byli formalnie zobowiązani do odpowiedzi w każdej sprawie, oraz wzywa do informowania Parlamentu o rezultacie rozmów z władzami rosyjskimi;

15. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji wiceprzewodniczącej Komisji / wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa, Radzie, Komisji, rządom i parlamentom państw członkowskich, Radzie Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, prezydentowi, rządowi i parlamentowi Federacji Rosyjskiej, a także władzom Czeczenii.

1 Dz.U. C 65 z 19.2.2016, s. 150.

2 Dz.U. C 378 z 9.11.2017, s. 250.

3 Dz.U. C 274 z 27.7.2016, s. 21.

4 Dz.U. C 316 z 30.8.2016, s. 126.

5 Teksty przyjęte, P8_TA(2016)0446.

6 Teksty przyjęte, P8_TA(2017)0125.

• Identyfikator: Dz.U.UE.C.2018.463.31
• Rodzaj: Rezolucja
• Tytuł: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie Rosji - sprawa Ojuba Titiewa i Centrum Praw Człowieka "Memoriał" (2018/2560(RSP)).
• Data aktu: 08/02/2018
• Data ogłoszenia: 21/12/2018