DZIEWIĄTE ROCZNE SPRAWOZDANIE PRZYGOTOWANE ZGODNIE Z KLAUZULĄ OPERACYJNĄ NR 8 KODEKSU POSTĘPOWANIA UNII EUROPEJSKIEJ W SPRAWIE WYWOZU UZBROJENIA(2007/C 253/01)
(Dz.U.UE C z dnia 26 października 2007 r.)
WPROWADZENIE
Kodeks postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu uzbrojenia został przyjęty dnia 8 czerwca 1998 r. Kodeks określa osiem kryteriów dotyczących wywozu broni konwencjonalnej oraz procedurę notyfikacji odmowy wymagającą od państw członkowskich konsultacji w sprawach ewentualnych zezwoleń wydanych po odwołaniu. Od czasu jego przyjęcia kodeks w znaczący sposób przyczynił się do harmonizacji polityki poszczególnych państw w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia.
W dziewiątym roku stosowania Kodeksu postępowania Unii Europejskiej w sprawie wywozu uzbrojenia liczne poczynione postępy przyczyniły się do lepszej realizacji postanowień tego kodeksu oraz do rozszerzenia zakresu jego stosowania. Te osiągnięcia ponownie potwierdziły status kodeksu jako najbardziej wszechstronnego międzynarodowego systemu kontroli wywozu uzbrojenia.
Do kryteriów i zasad kodeksu dostosowały się oficjalnie Bośnia i Hercegowina, Kanada, Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia i Norwegia.
W ramach nieprzerwanych starań o ciągłą poprawę jakości sprawozdań rocznych do niniejszego dziewiątego sprawozdania dołączono tabelę (tabela A.II) ukazującą szczegółowe dane dotyczące wywozu uzbrojenia z państw członkowskich do misji działających z mandatu ONZ lub misji międzynarodowych oraz tabelę (tabela C) zawierającą odniesienia do przepisów krajowych wdrażających wspólne stanowisko w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią (wspólne stanowisko 2003/468/WPZiB z dnia 23 czerwca 2003 r.)(1). W odniesieniu do tych państw członkowskich, które dotąd nie wdrożyły w pełni tego wspólnego stanowiska, tabela C przedstawia aktualną sytuację. Ponadto i w obliczu faktu, że odniesienia do wykazu sprzętu wojskowego są bardzo szerokie, państwa członkowskie miały okazję przedstawienia w tabeli zawierającej adresy krajowych stron internetowych (tabela E) krótkich i zwięzłych wskazówek dotyczących rodzaju informacji, jakie można znaleźć na ich krajowych stronach internetowych dotyczących kontroli wywozu uzbrojenia, w tym w szczególności dokładnych opisów wywożonych produktów.
I. PRZEGLĄD DZIEWIĄTEGO ROKU STOSOWANIA KODEKSU
1. Rozszerzenie Unii
W wyniku przystąpienia Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej w dniu 1 stycznia 2007 r. kryteria i procedury zawarte w kodeksie, szczególnie mechanizm notyfikacji i konsultacji, stały się dla tych państw w pełni obowiązujące. Bułgaria i Rumunia, jako kraje przystępujące, rozpoczęły uczestnictwo w posiedzeniach Grupy Roboczej ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) w maju 2005 r. Ich przystąpienie do Unii przyczyni się do dalszego pogłębienia zbieżności polityk i procedur dotyczących wywozu uzbrojenia mających zastosowanie do 27 państw członkowskich. Zarówno Bułgaria, jak i Rumunia przedstawiły dane dotyczące sprzedaży przez nie uzbrojenia w 2006 r., pokazując w ten sposób, że są już w stanie w pełni dostosować się do wymagań stosownych klauzul operacyjnych kodeksu oraz do odpowiadających im sekcji przewodnika do kodeksu (o którym mowa w pkt I.3 poniżej). Dane te nie zostały włączone do dziewiątego sprawozdania rocznego dla zachowania spójności, gdyż przystąpienie Bułgarii i Rumunii miało miejsce 1 stycznia 2007 r.
2. Przegląd kodeksu postępowania
Dyskusje na temat przeglądu kodeksu prowadzone na szczeblu technicznym zakończyły się w czerwcu 2005 r. Stworzony w ich wyniku projekt wspólnego stanowiska to w dużym stopniu uaktualniona i ulepszona wersja kodeksu o głębszym i szerszym zakresie zastosowania. Gdy jednak publikowane było niniejsze sprawozdanie roczne, Rada nadal oczekiwała stosownej okazji, by przyjąć wspomniany projekt wspólnego stanowiska. Tymczasem Grupa Robocza ds. Wywozu Broni Konwencjonalnej (COARM) kontynuowała prace nad samym przewodnikiem do kodeksu (patrz: pkt I.3 poniżej), jak i nad innymi kwestiami z myślą o dalszym zbliżeniu krajowych procedur i zasad postępowania na podstawie istniejącego kodeksu.
3. Przewodnik po kodeksie
Przewodnik jest podstawową instrukcją podsumowującą uzgodnione wytyczne stosowania klauzul operacyjnych kodeksu. Jest regularnie aktualizowany przez grupę roboczą COARM i skierowany przede wszystkim do urzędników wydających zezwolenia na wywóz; tym samym istotnie przyczynia się do pragmatycznego harmonizowania działań w codziennej pracy. Jest on dostępny na stronie internetowej Rady poświęconej kontroli bezpieczeństwa przy wywozie (http://www.consilium.europa.eu/export-controls). Przewodnik do kodeksu zawiera m.in. sekcje poświęcone następującym zagadnieniom:
a) Powiadomienia o odmowie i konsultacje
Przez cały okres 2006-2007 notyfikacje krajowe oraz konsultacje dwustronne dokonywały się za pośrednictwem elektronicznego systemu Unii Europejskiej COREU niemal codziennie; informacje są dystrybuowane w jasnej formie i bez opóźnień, co zapewnia przejrzystość polityki wywozu uzbrojenia prowadzonej przez państwa członkowskie wobec określonych państw trzecich, stanowiących miejsce końcowego przeznaczenia, i pewnych użytkowników końcowych. Państwa członkowskie wciąż systematycznie aktualizują swoje wykazy powiadomień o decyzji odmownej. Wykazy te, jak również wyniki konsultacji dwustronnych, są umieszczane w centralnej elektronicznej bazie decyzji odmownych UE. Zarządza nią Sekretariat Generalny Rady, a jej obecny rozwój czyni z niej dynamiczny system odzwierciedlający politykę państw członkowskich w zakresie kontroli wywozu broni.
b) Dobre praktyki dotyczące interpretacji kryteriów
Dobre praktyki dotyczące interpretacji kryteriów zebrano po to, aby wśród państw członkowskich bardziej ujednolicić stosowanie kryteriów kodeksu postępowania UE w sprawie wywozu uzbrojenia; w tym celu określono czynniki, które należy uwzględnić podczas rozpatrywania wniosków o zezwolenie na wywóz. Wspomniane rozwiązania skierowane są do urzędników wydających zezwolenia na wywóz i innych urzędników pracujących w departamentach i agencjach rządowych, bowiem to na ich doświadczeniu w kwestiach m.in. regionalnych, prawnych (np. prawa człowieka, prawo międzynarodowe publiczne), technicznych, wojskowych oraz dotyczących rozwoju czy bezpieczeństwa opierać się powinien proces decyzyjny.
Jak podano w ósmym sprawozdaniu rocznym, dobre praktyki dotyczące interpretacji kryteriów 8, 2 i 7 kodeksu postępowania zostały przyjęte odpowiednio we wrześniu 2005 r. i czerwcu 2006 r. Dobre praktyki dotyczące interpretacji kryteriów 3 i 4 zostały uzgodnione przez państwa członkowskie w grudniu 2006 r., a kryteriów 1, 5 i 6 - w czerwcu 2007 r. W ten sposób zakończono opracowywanie dobrych praktyk dotyczących interpretacji wszystkich ośmiu kryteriów kodeksu postępowania oraz włączono je do przewodnika do kodeksu.
c) Kontrola użytkownika końcowego i weryfikacja po dostawie
Uznając, że weryfikacja po dostawie może stanowić istotne dodatkowe narzędzie wzmocnienia skuteczności krajowej kontroli wywozu uzbrojenia, państwa członkowskie postanowiły włączyć do rozdziału 2 przewodnika do kodeksu nową sekcję 3 poświęconą weryfikacji po dostawie, w której objaśniono rolę tego środka i zachęcono do dobrowolnej wymiany informacji.
d) Pośrednictwo w handlu bronią
Państwa członkowskie zgodziły się na wymianę informacji w zakresie odrzucania wniosków o rejestrację jako pośrednika w handlu bronią (w stosownych przypadkach). Z tego powodu do przewodnika do kodeksu dodano nową sekcję poświęconą odrzucaniu wniosków o rejestrację jako pośrednika w handlu bronią oraz nowy ujednolicony formularz powiadomienia.
4. Działania zewnętrzne
W roku 2006 kontynuowano skoordynowane inicjatywy podejmowane przez państwa członkowskie i prezydencję w kontaktach zewnętrznych służące propagowaniu zasad i kryteriów kodeksu wśród państw trzecich (zgodnie z mechanizmem uzgodnionym w roku 2004) (patrz: tabela D w załączeniu). Między innymi miejsce miały następujące działania:
a) Seminaria organizowane przez prezydencję
Prezydencja fińska (przy współpracy rządu Bośni i Hercegowiny oraz Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu Badań nad Pokojem) zorganizowała seminarium skierowane do krajów Bałkanów Zachodnich, Rumunii i Bułgarii, które miało miejsce w Sarajewie dnia 31 października 2006 r.; przekazano na nim praktyczne wskazówki dotyczące kodeksu postępowania, interpretacji kryteriów oraz mechanizmu konsultacji. Prezydencja niemiecka zorganizowała seminarium dla krajów Bałkanów Zachodnich i Mołdawii w dniach 2-4 maja 2007 r. w Zagrzebiu; seminarium to zorganizowano przy współpracy RACVIAC (Regionalnego Centrum Wspierania Weryfikacji i Wdrażania Kontroli Zbrojeń), a skupiono się na studiach przypadków związanych z praktycznymi aspektami wydawania zezwoleń. Kraje Bałkanów Zachodnich przekazały informacje o statusie kodeksu w ich ustawodawstwie krajowym i o dalszych krokach, jakie zamierzają w tym względzie podjąć.
b) Spotkania trojki
Zarówno podczas prezydencji fińskiej, jak i niemieckiej odbyły się spotkania trojki COARM z Kanadą, Norwegią, Federacją Rosyjską, Ukrainą i Stanami Zjednoczonymi w ramach dialogu politycznego dotyczącego wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Przeprowadzono owocne dyskusje z tymi krajami dotyczące ogólnie kontroli wywozu uzbrojenia, a w szczególności kodeksu postępowania. Podczas tych spotkań prezydencja poinformowała rozmówców o działaniach przeprowadzonych przez grupę roboczą COARM od ostatniej rundy spotkań z trojką oraz o priorytetach fińskiego i niemieckiego przewodniczącego grupy roboczej w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia. Ponadto omówiono sprawy ważne dla obu stron, np. wywóz uzbrojenia, przestrzeganie jego zasad, kwestie kontroli oraz podania o członkostwo w porozumieniu z Wassenaar.
Na spotkaniach trojki z Norwegią doszło do wymiany informacji o decyzjach odmownych wydanych przez każdą ze stron, zgodnie z porozumieniem osiągniętym z tym państwem w listopadzie 2004 r. (roczne sprawozdanie Norwegii dostępne jest pod adresem internetowym widniejącym w załączonej do niniejszego sprawozdania tabeli C zawierającej krajowe adresy stron internetowych).
5. Aktualizacja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej
Wspólny wykaz uzbrojenia Unii Europejskiej jest równoważny politycznemu zobowiązaniu w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W dniu 19 marca 2007 r. Rada przyjęła zaktualizowaną wersję wykazu, w której uwzględniono zmiany w wykazie amunicji porozumienia z Wassenaar uzgodnione na posiedzeniu plenarnym w 2006 r. Najnowsza wersja wspólnego wykazu uzbrojenia Unii Europejskiej została opublikowana w Dzienniku Urzędowym L 88 z 29 marca 2007 r. i jest dostępna pod następującym adresem internetowym: http://www.consilium.europa.eu/export-controls (czyli na stronie Rady w zakładce "Polityki" część "Polityka zagraniczna" rozdział "Kontrola bezpieczeństwa przy wywozie").
6. Traktat o handlu bronią
Państwa członkowskie uważnie śledziły postępy związane z traktatem o handlu bronią i zdecydowanie popierają ten proces. W marcu 2005 r. grupa robocza COARM ustanowiła grupę kontaktową obejmującą przedstawicieli państw członkowskich zarówno z COARM, jak i z Grupy Roboczej ds. Powszechnego Rozbrojenia i Kontroli Zbrojeń (CODUN). Rada potwierdziła zasadę traktatu o handlu bronią w swoich konkluzjach z dnia 3 października 2005 r. Przy wdrażaniu rezolucji 61/89 Zgromadzenia Ogólnego ONZ Sekretarz Generalny zasięgał opinii państw członkowskich co do wykonalności, zakresu zastosowania i wstępnych parametrów traktatu o handlu bronią i tworzy grupę ekspertów rządowych, którzy mieliby rozpocząć w roku 2008 analizę tych kwestii. Wszystkie państwa członkowskie UE przekazały odpowiedzi zawierające ich opinie i z zadowoleniem przyjęły rozpoczęcie praktycznych prac nad opracowaniem traktatu o handlu bronią. Ponadto przekazano również wspólną odpowiedź Unii Europejskiej. Liczne państwa członkowskie aktywnie propagują ideę prawnie wiążącego traktatu o handlu bronią w stosunkach dwustronnych oraz na forach wielostronnych, by utrzymać obecną siłę tej inicjatywy i dalej wzmacniać rosnące międzynarodowe poparcie dla niej. Konkluzje Rady wzywające do zawarcia prawnie wiążącego traktatu o handlu bronią zostały przyjęte dnia 11 grudnia 2006 r. i 18 czerwca 2007 r.
II. REALIZACJA INNYCH DZIAŁAŃ PRIORYTETOWYCH OKREŚLONYCH W ÓSMYM SPRAWOZDANIU ROCZNYM - STAN BIEŻĄCY
1. Ujednolicenie sprawozdań krajowych
Choć różnice między sprawozdaniami krajowymi nadal istnieją, należy zauważyć, że podjęto dalsze kroki, by jeszcze bardziej ujednolicić procedury sprawozdawcze oraz uzyskać w pełni porównywalne dane statystyczne, zwłaszcza co do wartości faktycznego wywozu uzbrojenia. Prezydencja fińska zorganizowała dnia 16 listopada 2006 r. w Pradze seminarium zatytułowane "Jak ulepszyć sprawozdanie roczne". Państwa członkowskie wymieniły informacje, omówiły wyzwania związane z gromadzeniem danych i zgodziły się co do konieczności podjęcia środków na rzecz dalszej harmonizacji i wcześniejszej publikacji sprawozdania.
2. Pośrednictwo w handlu bronią
Grupa robocza uzgodniła, że obowiązki co do wymiany informacji określone we wspólnym stanowisku 2003/468/ WZPiB z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią należy realizować za pośrednictwem mechanizmu określonego w kodeksie postępowania. Zgodnie z art. 5 wspomnianego wspólnego stanowiska państwa członkowskie wprowadziły odrębne rozwiązania (konkretne bazy danych) służące wymianie informacji o ustawodawstwie krajowym i wymianie informacji o zarejestrowanych pośrednikach (w stosownych przypadkach). Stosowanie systemu powiadomień i konsultacji jest obligatoryjne tylko dla tych państw członkowskich, których ustawodawstwo wymaga od pośredników, by uzyskali pisemne zezwolenie na działalność w charakterze pośrednika. Szczegółowe informacje dotyczące przepisów krajowych wdrażających wspólne stanowisko w sprawie kontroli pośrednictwa w handlu bronią lub, w odniesieniu do tych państw członkowskich, które dotąd nie wdrożyły w pełni tego wspólnego stanowiska, aktualną sytuację przedstawiono w załączonej do niniejszego sprawozdania tabeli C.
3. Transfery wewnątrzwspólnotowe
Inicjatywa Komisji dotycząca ułatwienia wewnątrzwspólnotowych transferów produktów obronnych leży w centrum zainteresowania COARM, która zauważa potrzebę ciągłej świadomości, że produkty wojskowe nie mogą być traktowane w ten sam sposób co większość produktów będących przedmiotem handlu, z uwzględnieniem problemu ewentualnego ich reeksportu do państw trzecich. Oczekuje się, że Komisja przedstawi wniosek na ten temat w listopadzie 2007 r.
4. Dialog z Parlamentem Europejskim
Na posiedzeniu grupy roboczej COARM w grudniu 2005 r. osiągnięto porozumienie co do tego, że każda prezydencja będzie starała się uczestniczyć w spotkaniach z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony Parlamentu Europejskiego, by informować ją o działaniach grupy roboczej COARM; w myśl tego porozumienia przewodniczący grupy roboczej COARM spotkał się z Podkomisją Bezpieczeństwa i Obrony w Brukseli w dniach 12 września 2006 r. i 1 marca 2007 r. Otwarta wymiana poglądów oraz bardzo konkretne, praktyczne zapytania podczas obydwu spotkań pokazały, jak ważny i potrzebny jest taki przejrzysty i budujący wzajemne zaufanie dialog z Parlamentem Europejskim, utrzymywany dzięki spotkaniom co pół roku. Ponadto przewodniczący grupy roboczej COARM zaprosił posła Raüla Romevę, sprawozdawcę zajmującego się sprawozdaniem rocznym na temat europejskiego kodeksu postępowania w sprawie wywozu uzbrojenia, na nieoficjalne spotkania z grupą roboczą w grudniu 2006 r. i w styczniu 2007 r.
III. PRIORYTETOWE WYTYCZNE DLA GRUPY ROBOCZEJ COARM NA NAJBLIŻSZĄ PRZYSZŁOŚĆ
Dziewięć lat stosowania kodeksu postępowania pokazało, że podstawowe elementy wspólnego podejścia państw członkowskich do kontroli wywozu broni konwencjonalnej są na dobre wprowadzone w życie. Jednakże nadal pozostaje wiele do zrobienia w pewnych dziedzinach, którymi nie zajmowano się w przeszłości lub które wymagają dalszych prac w celu skonsolidowania i rozwijania dotychczasowych osiągnięć.
Państwa członkowskie uznały, że priorytetem na najbliższą przyszłość powinny być:
1. kontynuacja procesu wcześniejszego przyjmowania i dalszej harmonizacji sprawozdań krajowych na rzecz zwiększania jednorodności danych statystycznych ujmowanych w sprawozdaniu rocznym Unii Europejskiej, aby tabele zbiorcze były czytelniejsze i bardziej przejrzyste;
2. dalsze działania propagujące traktat o handlu bronią, prowadzone m.in. za pośrednictwem grupy kontaktowej tego traktatu, oraz aktywne wspieranie grupy ekspertów rządowych;
3. działania podyktowane wdrożeniem wspólnego stanowiska w sprawie pośrednictwa w handlu bronią, uwzględniające różnorodne ustawodawstwa krajowe i rozszerzające odpowiedni mechanizm wymiany informacji;
4. kontynuacja polityki propagowania zasad i kryteriów kodeksu postępowania wśród państw trzecich, zwłaszcza tych, które dostosowały się do wymogów kodeksu, oraz pomoc w ich praktycznej realizacji, m.in. przez praktyczną i techniczną pomoc zmierzającą do zharmonizowania postępowania w dziedzinie kontroli wywozu uzbrojenia;
5. kontynuacja dyskusji nad inicjatywą Komisji dotyczącą ułatwienia wewnątrzwspólnotowych transferów produktów obronnych;
6. dalsze rozwijanie dialogu z Parlamentem Europejskim;
7. nieprzerwana ścisła współpraca i stałe konsultacje z zainteresowanymi stronami trzecimi, w tym z międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi oraz przemysłem zbrojeniowym.
______
(1) Dz.U. L 156 z 25.6.2003, s. 79.
..................................................Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX
Grafiki zostały zamieszczone wyłącznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostępu do Internetu.
..................................................
