Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie: "Uwolnić i wzmocnić potencjał Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji"(2006/C 325/05)
(Dz.U.UE C z dnia 30 grudnia 2006 r.)
Pismem z 9 sierpnia 2006 r. dr Annette SCHAVAN, Federalna Minister Oświaty i Badań Naukowych, w imieniu przyszłej prezydencji niemieckiej w Radzie zwróciła się do Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego o opracowanie opinii w sprawie: "Uwolnić i wzmocnić potencjał Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji"
Przygotowanie prac w tej sprawie Komitet powierzył Sekcji Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji.
Mając na względzie pilny charakter prac, na 431. sesji plenarnej w dniach 13-14 grudnia 2006 r. (posiedzenie z dnia 13 grudnia 2006 r.) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wyznaczył Gerda WOLFA na sprawozdawcę generalnego oraz stosunkiem głosów 125 do 1 - 2 osoby wstrzymały się od głosu - przyjął następującą opinię:
1. Podsumowanie i zalecenia
1.1 Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Federalnej Minister Oświaty i Badań Naukowych, zgłoszony w ramach przygotowań do objęcia przez Niemcy przewodnictwa w Radzie, z prośbą o sporządzenie opinii rozpoznawczej w sprawie: "Uwolnić i wzmocnić potencjał Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji". Komitet - będący pośrednikiem w kontaktach ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim - uznaje za istotną i pomocną możliwość włączenia się na wcześniejszym etapie w kształtowanie przyszłej polityki w zakresie edukacji, badań i innowacji poprzez opinię na tak obszerny i wielowątkowy temat.
1.2 Mając na uwadze oba opublikowane niedawno komunikaty Komisji(1) poświęcone obszernemu zagadnieniu innowacji oraz wyśmienite sprawozdanie niezależnej grupy ekspertów pod przewodnictwem Esko Aho(2), w niniejszej opinii skoncentrowano się przede wszystkim na kwestii badań i rozwoju, jako absolutnie niezbędnych czynnikach jakiejkolwiek trwałej innowacyjności, oraz na koniecznej do tego edukacji. W ten sposób uniknie się też nadmiernego powielania treści zawartych już w wymienionych publikacjach.
1.3 Największe osiągnięcia naukowe i techniczne oraz sposób, w jaki przekładają się one na konkurencyjny potencjał gospodarki, są czynnikami mającymi decydujący wpływ na zabezpieczenie naszej przyszłości, choćby w odniesieniu do kwestii energii i klimatu, na utrzymanie i poprawę naszej obecnej pozycji w świecie oraz na możliwość rozwoju - a nie ograniczania - europejskiego modelu socjalnego.
1.4 Z tego względu Europa powinna obecnie uświadomić sobie swą tradycję wiodącego obszaru w dziedzinie badań i innowacji oraz ponownie ją ożywić. W tym celu trzeba intensywniej rozwijać niezbędne umiejętności Europejczyków, zdecydowanie więcej inwestować w badania i rozwój, podnosić ich efektywność, wzmacniać chęć i potencjał przemysłu do innowacji oraz eliminować bariery powstrzymujące te procesy.
1.5 Kluczowym warunkiem dla osiągnięcia tego celu jest klimat społeczny nastawiony na postęp i umożliwiający pełną realizację tej wizji, aby na wszystkich szczeblach polityki tworzono niezbędne ramy i podejmowano decyzje strategiczne pozwalające na tworzenie miejsc pracy oraz zapewniające poziom zaufania i optymizmu ze strony przemysłu wystarczający dla podjęcia koniecznych inwestycji.
1.6 Należy również w większym niż dotychczas stopniu przybliżać obywatelom zagadnienia nauki i techniki, jak również lepiej wykorzystać i intensywniej wspierać istniejący potencjał intelektualny. Dlatego już w programach nauczania szkół podstawowych, a tym bardziej w programach szkół średnich, trzeba kłaść zdecydowanie większy nacisk na kwestie nauki i techniki.
1.7 Poprzez obrazowe przykłady i praktyczne doświadczenia należy stopniowo przybliżać dzieciom i młodzieży korzyści płynące z nauki i techniki oraz podstawowe pojęcia i zasady tych dziedzin. Osoby utalentowane w tym zakresie należy zachęcać do wyboru odpowiedniego zawodu i podejmowania studiów uznawanych za trudne, a także należy im zapewnić solidną wiedzę podstawową.
1.8 Należy również dołożyć wszelkich starań, aby poziom wykształcenia naukowo-technicznego, oferowany na uniwersytetach i politechnikach, odpowiadał przynajmniej najwyższym standardom międzynarodowym - w dziedzinie badań i innowacji najważniejszym kapitałem są najlepiej wykwalifikowani i zmotywowani naukowcy i inżynierowie obu płci, utrwalający i poszerzający swoją wiedzę specjalistyczną dzięki ustawicznemu uczeniu się w trakcie całej swojej kariery zawodowej.
1.9 Ponadto Wspólnota, państwa członkowskie i sektor gospodarczy powinny zapewniać naukowcom i inżynierom atrakcyjną pracę, zachęty zawodowe, perspektywy kariery oraz odpowiedni poziom bezpieczeństwa dla ich planów życiowych. Tego typu działania powinny odpowiadać zarówno inwestycji społeczeństwa w ich wykształcenie, jak również znacznej osobistej inwestycji w szczególnie trudne i wymagające studia wyższe. Tylko w ten sposób uda się odwrócić trend globalnej mobilności, by stała się ona czynnikiem sprzyjającym Europie - w przeciwieństwie do obecnego, powszechnie krytykowanego, jednostronnego drenażu mózgów.
1.10 Wreszcie chodzi również o to, by za pomocą odpowiednich ram prawnych, administracyjnych i finansowych zwiększać atrakcyjność i opłacalność innowacji oraz wspierać skłonność przemysłu, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, do inwestowania w badania i rozwój.
1.11 Szczególnego wysiłku wymaga szybsze stosowanie nowych osiągnięć z dziedziny badań i rozwoju w nowych produktach i procesach. Zatem by przedsiębiorstwa mogły uczestniczyć w procesie innowacji, lub przynajmniej miały zdolność oceny i adaptacji do nowych pomysłów i możliwości, powinny one, poprzez odpowiednią politykę kadrową, zadbać o odpowiedni zasób wiedzy naukowo-technicznej wśród swoich pracowników.
1.12 Z tego względu, oprócz aspektów techniczno-finansowych oraz aspektów związanych z prawem podatkowym i odpowiedzialnością cywilną, uwagę należy poświecić zwłaszcza obustronnej mobilności między środowiskiem akademickim a gospodarką. W tym celu szczególnie przydatne byłoby wprowadzenie nowego, atrakcyjnego systemu mobilności i/lub stypendiów, służącego transferowi wiedzy, edukacji i kształceniu, obejmującego zarówno środowisko akademickie, jak i przemysł.
1.13 Analogicznie do programu urlopów naukowych dla profesorów szkół wyższych ("sabbatical"), system ten powinien umożliwiać najlepiej wykwalifikowanym pracownikom naukowym oraz inżynierom czasową działalność w przemyśle (i odwrotnie!), dając im całkowitą gwarancję powrotu na ścieżkę wcześniejszej kariery. Stworzyłoby to swoisty pomost umożliwiający pracownikom wzajemne przenikanie pomiędzy środowiskiem akademickim a gospodarką i najlepiej służyłoby niezbędnemu transferowi wiedzy.
1.14 Oto kolejne konkretne zalecenia i wnioski:
1.14.1 Aby w globalnym wyścigu inwestycji w badania i rozwój nie pozostać w tyle, wszystkie właściwe podmioty muszą bardzo poważnie potraktować docelowy poziom inwestycji określony w Barcelonie z myślą o realizacji strategii lizbońskiej. Należy zwiększać całkowite nakłady na badania i rozwój w UE, tak aby do 2010 r. osiągnęły one docelowy poziom niemal 3 % PKB. Przy czym dwie trzecie niezbędnych ku temu inwestycji ma pochodzić z sektora prywatnego.
1.14.2 Zgodnie z obecnym projektem budżetu Wspólnoty na lata 2007-2013 wydatki na "siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji" (7PR) wyniosą jedynie 2 % w stosunku do pożądanej całkowitej wielkości nakładów inwestycyjnych na badania i rozwój określonych w Barcelonie. Zdaniem Komitetu to zbyt mało, aby osiągnąć widoczny efekt stymulujący oraz, wykorzystując integrującą siłę wsparcia wspólnotowego, w pełni wpłynąć na politykę subwencyjną państw członkowskich, zachęcić przemysł do niezbędnych inwestycji i wywołać tak potrzebny znaczący wzrost.
1.14.3 Dlatego w trakcie planowanego na rok 2008 przeglądu budżetu UE należy w pierwszej kolejności zwiększyć udział wsparcia Wspólnoty do około 3 %. Ze strony Wspólnoty byłoby to szczególnie skuteczne działanie przyspieszające realizację nadal przecież istotnych celów z Lizbony i Barcelony. Jest to ważne także z uwagi na szybki rozwój przedsięwzięć badawczych np. w Stanach Zjednoczonych czy w Chinach.
1.14.4 Prawo wspólnotowe w zakresie pomocy państwa powinno być tak ukształtowane, by zachęcać państwa członkowskie i dawać im niezbędną swobodę do intensywniejszego, skuteczniejszego i mniej zbiurokratyzowanego wspierania projektów w dziedzinie badań i rozwoju realizowanych przez uniwersytety, organizacje badawcze i przemysł - osobno bądź w ramach niezbędnych sieci.
1.14.5 Jeśli chodzi o wspieranie działań w zakresie badań i rozwoju, prawo budżetowe poszczególnych państw członkowskich powinno umożliwiać bardziej elastyczny przepływ środków dostosowany do danego projektu, np. poprzez przenoszenie przyznanych środków na następny rok kalendarzowy lub budżetowy.
1.14.6 Wysiłki zmierzające do ustanowienia patentu wspólnotowego powinny wreszcie zostać uwieńczone sukcesem, przy czym kwestię językową można by rozwiązać zgodnie z panującymi od lat zwyczajami w międzynarodowym środowisku naukowym.
1.14.7 Innowacja i postęp opierają się na współdziałaniu badań podstawowych, badań stosowanych oraz rozwoju ukierunkowanego na produkt, przy czym nie istnieją wyraźne granice między poszczególnymi kategoriami.
1.14.8 Z tego względu konieczne jest jeszcze ściślejsze powiązanie edukacji, badań i zastosowania przemysłowego. Dlatego Komitet z zadowoleniem przyjmuje projekt utworzenia Europejskiego Instytutu Technologii (ETI), który ma się przyczynić do dalszego rozwoju potencjału innowacyjnego Wspólnoty i państw członkowskich poprzez łączenie prowadzonych na najwyższym poziomie działań w zakresie edukacji, badań i innowacji.
1.14.9 Z drugiej strony konieczne jest również dostateczne wsparcie wspólnotowe dla badań podstawowych; dobrym podejściem jest zawarty w 7PR program szczegółowy "Pomysły".
1.14.10 Postęp i nieustanny proces innowacji nie opierają się jednak wyłącznie na nauce i technice, lecz również na motywacji wszystkich podmiotów, na nowoczesnych modelach działalności gospodarczej i właściwych metodach zarządzania.
1.14.11 Należy zatem zapewnić jednostce najlepsze możliwości rozwoju i podejmowania inicjatywy, odpowiadające jej uzdolnieniom, osiągnięciom i kreatywności. Dlatego tak istotne jest, aby wszyscy pracownicy przedsiębiorstw i instytutów badawczych mieli możliwość zgłaszania swoich pomysłów i propozycji oraz by byli za to odpowiednio nagradzani. Są to istotne kwestie z zakresu badań społecznych, ekonomiki przedsiębiorstw i ogólnej kultury zarządzania.
1.14.12 By sprzyjać nowym metodom badawczym, innowacyjnym technologiom, procesom produkcyjnym i modelom działalności gospodarczej, konieczne jest zaakceptowanie pewnego poziomu ryzyka odnośnie do wyników. Postęp i ryzyko to dwie strony tego samego medalu.
1.14.13 Sztywne regulacje zbyt ujednolicające formy organizacyjne, programy badawcze czy metody pracy mogą hamować proces ewolucji prowadzący do nowości i innowacji. Swoboda prowadzenia badań jest podstawowym warunkiem kreatywnej nauki, nowych odkryć i innowacyjnych technologii, niezależnie od granic wytyczonych przez prawo w zakresie kwestii etycznych i niezależnie od właściwego wykorzystania przyznanego wsparcia.
1.14.14 Należy uprościć procedury administracyjne wspierania badań i rozwoju także po to, by ograniczyć do rozsądnego minimum mnożące się bez miary rozliczne obowiązkowe, często wręcz pokrywające się procedury składania wniosków, weryfikacji, monitorowania i kontroli.
1.14.15 W pozostałych kwestiach odsyła się do obszernego tekstu niniejszej opinii. Zawarto w niej uzasadnienia dla zaleceń, przytoczono inne, bardzo konkretne punkty widzenia oraz wynikające z nich zalecenia.
2. Aspekty ogólne
2.1 Mając na uwadze oba opublikowane niedawno komunikaty Komisji(3) poświęcone obszernemu zagadnieniu innowacji (patrz także: punkt 4.12.1) oraz wyśmienite sprawozdanie niezależnej grupy ekspertów pod przewodnictwem Esko Aho(4), w niniejszej opinii skoncentrowano się przede wszystkim na kwestii badań i rozwoju - jako absolutnie niezbędnych czynnikach jakiejkolwiek trwałej innowacyjności - oraz na koniecznej do tego edukacji. W ten sposób uniknie się też nadmiernego powielania treści zawartych już w wymienionych publikacjach.
2.2 Europa jest kolebką nowoczesnej nauki i badań(5). Nauka i badania, metodyka i sposób myślenia w istotny sposób utorowały drogę dla rozwoju naszego obecnego społeczeństwa europejskiego, jego wartości, sposobu i standardu życia; stanowiły one znak rozpoznawczy europejskiego kręgu kulturowego(6). Źródłem sukcesu dokonanych dzięki nim odkryć była swobodna wymiana rzemieślniczego ducha wynalazczości i przedsiębiorczości oraz naukowej metodyki i systematyki.
2.3 Praktycznie równolegle z postępem naukowo-technicznym miała miejsce decydująca transformacja społeczno-polityczna, prowadząca do ukształtowania się nowoczesnego państwa z jego podziałem władzy, demokracją, prawami podstawowymi i socjalnymi.
2.4 W państwach i regionach, w których zachodziły te jednoczesne procesy, w rezultacie znacznie zmieniły się warunki życia ludzi, osiągając poziom nieznany wcześniej w historii ludzkości.
2.5 W okresie ostatnich 135 lat średnia długość ludzkiego życia(7) zwiększyła się ponad dwukrotnie(8). W ciągu ostatnich 50 lat niemal potroił się dochód rolniczy w przeliczeniu na jednostkę powierzchni. W odnoszących sukcesy krajach uprzemysłowionych problemami nie są niedożywienie, brak informacji czy śmiertelność wśród dzieci, lecz nadwaga, zalew informacji i starzenie się społeczeństwa.
2.6 Umiejętności i osiągnięcia nowoczesnego, mobilnego społeczeństwa uprzemysłowionego, uzyskane dzięki badaniom, rozwojowi i innowacjom, obejmują wszystkie dziedziny działalności człowieka i jego jakości życia.
2.7 Wprawdzie bezpośrednią rolą badań i rozwoju jest poszukiwanie nowej wiedzy i pogłębianie jej - a więc odkrywanie nieznanego i potwierdzanie przypuszczeń lub faktów już znanych - oraz rozwijanie nowych umiejętności, to jednak efekty tych dążeń przyczyniają się do poprawy życia ludzi, i to w ogromnym, wcześniej niewyobrażalnym stopniu. Można się więc posłużyć przenośnią i stwierdzić, że celem badań i rozwoju jest także służenie dobru ludzkości.
2.8 Kolejnym decydującym czynnikiem postępu był rozwój i intensywne stosowanie energochłonnych technologii i maszyn przemysłowych - energia zdjęła z ludzi brzemię najcięższej pracy fizycznej i stała się "pokarmem" nowoczesnych gospodarek narodowych.
2.9 Z powyższych faktów wynika pierwsze ważne zalecenie Komitetu: społeczeństwo powinno wiedzieć o decydującej roli tych zdobyczy dla naszego obecnego sposobu życia, o warunkach ich powstania i związanych z nimi dokonaniami w nauce, technice i kulturze oraz powinno umieć docenić ich zasadnicze znaczenie - zrozumienie powyższego musi być częścią ogólnego standardu edukacyjnego! Aby móc docenić standard życia, uznawany obecnie za oczywisty, i czynniki, które do niego doprowadziły, należy przywołać obraz znacznie niższej jakości życia oraz biedy, jaki wciąż panuje w niektórych częściach Trzeciego Świata, a który wcześniej, bez wszystkich tych osiągnięć, był typowy również dla obecnych krajów uprzemysłowionych.
2.9.1 Należy odpowiednio dostosować programy nauczania i plany zajęć na wszystkich etapach nauczania, aby za pomocą obrazowych i interesujących objaśnień i materiałów dydaktycznych stopniowo wprowadzać dzieci i młodzież w sposób rozumowania nauki i techniki oraz w dotychczasowy zasób wiedzy(9), a także uświadamiać im decydujące znaczenie pracy naukowej i rozwoju technicznego dla naszego codziennego życia. Należy zachęcać utalentowanych młodych ludzi, zarówno chłopców, jak i dziewczęta, do podejmowania studiów naukowo-technicznych, w szkołach wyższych i na uniwersytetach oferować im najlepsze dostępne wykształcenie w tych dziedzinach, a następnie zapewniać dalsze kształcenie dzięki programom uczenia się przez całe życie. Dotychczasowe osiągnięcia tworzą podstawę dla przyszłego postępu.
2.10 Większość powyższych stwierdzeń nie ogranicza się do Europy, nawet jeżeli wymienione zdobycze nie są, niestety, dostępne w tym samym, wystarczającym zakresie dla wszystkich ludzi, grup społecznych i narodów na całym świecie.
2.10.1 W tym kontekście należy podkreślić ważną cechę nowoczesnego społeczeństwa opartego na wiedzy: inaczej niż w przeszłości, kiedy to np. technologia produkcji jedwabiu była w Chinach utrzymywana w ścisłej tajemnicy, uzyskana wiedza, stanowiąca nasze najwartościowsze dobro, jest udostępniania w celach poznawczych nieomal bez ograniczeń(10), np. na uniwersytetach i politechnikach dla studentów z całego świata (nawet w formie stypendiów), jak również w postaci podręczników, publikacji, patentów, specjalistycznych konferencji, publikacji internetowych, czasopism specjalistycznych itp.
2.10.2 Tego typu rozpowszechnianie uzyskanej wiedzy służy z jednej strony jej wymianie, korzystnej dla postępu naukowego, ale z drugiej strony stanowi wyjątkową i szczególnie skuteczną formę pomocy rozwojowej, która np. już od XIX wieku przyczyniła się do tego, że takiemu państwu jak Japonia udało się w krótkim czasie dzięki własnym wysiłkom, mając za punkt wyjścia średniowieczną formę życia i strukturę społeczną, osiągnąć standard życia porównywalny do europejskiego.
2.10.3 Jednakże swobodny dostęp do uzyskanej wiedzy i nabytych umiejętności powinien być ograniczony w przypadkach, kiedy inwestycje w badania i rozwój mają się zwrócić poprzez ich późniejsze zastosowanie gospodarcze oraz jednoczesne wzmocnienie konkurencyjności danej gospodarki poprzez zdobycie niezbędnej przewagi na rynku.
2.10.4 W tym celu większość krajów uprzemysłowionych wypracowała zrównoważony system prawa regulującego ograniczoną czasowo ochronę własności intelektualnej, którego efektem jest prawo patentowe. Komitet już wielokrotnie wydawał opinie(11) w tej sprawie i wnioskował o ustanowienie europejskiego patentu wspólnotowego, a także wzywał do uwrażliwienia na gospodarcze i kulturowe znaczenie własności intelektualnej. Uznanie i ochrona własności intelektualnej są wszak zachętą i zasłużoną nagrodą dla wynalazców nowych technik i twórców nowych dzieł.
2.11 Co z tego wynika dla polityki Wspólnoty Europejskiej? Przede wszystkim należy rozstrzygnąć ważną i bardzo konkretną kwestię, a mianowicie, jaką część produktu krajowego brutto (PKB) należy inwestować w badania i rozwój w ramach zrównoważonej polityki.
2.11.1 Odpowiedź na to pytanie wynika z pozycji, jaką Europa zajmuje wśród globalnej konkurencji, a więc z szeroko cytowanej strategii lizbońskiej(12).
2.11.2 Rada już w marcu 2002 r. w Barcelonie(13) przyjęła strategiczne konkluzje(14) i określiła powszechnie już znany cel 3 %, zgodnie z którym konieczne jest zwiększenie ogólnych wydatków w UE na badania i rozwój, aby w 2010 r. osiągnęły one poziom zbliżony do 3 % PKB. Niezbędne inwestycje powinny być w dwóch trzecich finansowane przez sektor prywatny (punkt 47 konkluzji Rady). Zatem oprócz zdecydowanego zwiększenia inwestycji w badania i rozwój ze strony samej Wspólnoty należy również stworzyć zachęty do liczniejszych inwestycji w badania i rozwój w państwach członkowskich i przede wszystkim w przemyśle. Choć Komitet w wielu opiniach(15) wyraźnie popierał ten cel, niestety wydaje się, że nie uda się go osiągnąć - poza nielicznymi państwami członkowskimi. Stan ten bardzo niepokoi.
2.11.3 Ponadto w opublikowanym pod koniec października 2006 roku raporcie Nicholasa Sterna(16)"The Economics of Climate Change" ("Ekonomia zmian klimatu") stwierdzono, że samo zahamowanie globalnego ocieplenia spowodowanego przez gazy cieplarniane wymaga wydatków rzędu ok. 1 % PKB, obejmujących również dalsze niezbędne działania w zakresie badań i rozwoju.
2.11.4 Zmiany klimatu i ich powiązanie z ogólnym zagadnieniem wykorzystania energii, jej zużycia oraz zrównoważonego zaopatrzenia w energię nie stanowią wszak jedynych kwestii. Również walka z chorobami fizycznymi i psychicznymi, poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych, wpływ zmian demograficznych, w tym badania nad starzeniem się, jak również ochrona środowiska czy ogólnie zabezpieczanie podstaw naszego życia i naszego europejskiego systemu wartości są przykładami ważnych obszarów badań, które były przedmiotem szczegółowych zaleceń Komitetu przedstawionych we wcześniejszych opiniach, np. w opinii w sprawie siódmego programu ramowego badań i rozwoju oraz związanych z nim programów szczegółowych.
2.12 Jak wiadomo, Wspólnota Europejska stoi przed bardzo poważnym wyzwaniem w postaci zaostrzającej się globalnej konkurencji, gdzie na szali położono zwłaszcza utrzymanie europejskich miejsc pracy, poziomu dochodów oraz standardów socjalnych i ekologicznych. Wynika to nie tylko z gospodarczej pozycji Stanów Zjednoczonych czy Japonii, ale w szczególności ze znacznego i coraz silniejszego potencjału przemysłowego i naukowego takich państw, jak Chiny (do 2050 r. Chiny chcą przejąć utrzymywaną obecnie przez Stany Zjednoczone pozycję najbardziej zaawansowanego technologicznie narodu świata!(17)), Indie i Brazylia, jak również z istniejącego w tych krajach znacznie niższego poziomu wynagrodzeń oraz standardów socjalnych i ekologicznych.
2.13 Głównie z uwagi na globalną konkurencję, jak również na związany z nią wyścig rosnących inwestycji w badania i rozwój oraz na globalną walkę o najlepszych naukowców i inżynierów, Wspólnota Europejska musi lepiej wykorzystywać i nieustannie wzmacniać swój potencjał badań, rozwoju technicznego i innowacji. I chodzi tu przede wszystkim o konkurencję na skalę światową, a nie na skalę europejską!
2.14 Konkurencyjną pozycję Europy można zatem utrzymać wyłącznie dzięki zachowaniu również w przyszłości przewagi(18) w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i innowacji, zakorzenionej w społecznym i kulturowym otoczeniu demokracji, państwa prawa, swobody przedsiębiorczości, pewności planowania oraz dążenia do osiągnięć i ich uznania. Należy wzmocnić i poszerzyć europejską przestrzeń badawczą. Wprawdzie stwierdzenie to stało się już nieodłącznym elementem deklaracji politycznych, niestety wciąż dotkliwie brakuje konkretnych działań oraz przełożenia na rzeczywiste priorytety (np. budżet na badania) oraz na odpowiednie uregulowania (np. struktury układów zbiorowych(19), prawa podatkowego) i to zarówno na szczeblu Wspólnoty, jak i w większości państw członkowskich.
2.15 Inne państwa, które napotykają podobny problem, np. Stany Zjednoczone czy Japonia, a także Szwajcaria, nie tylko z powodzeniem utrzymują zdecydowanie większe wydatki na badania, rozwój technologiczny i innowacje, ale również efektywniej je wykorzystują. Przejawia się to m.in. w atrakcyjności Stanów Zjednoczonych dla europejskich naukowców i inżynierów, co sprawia, że w ramach zasadniczo pożądanej wzajemnej mobilności nadal zbyt duża liczba ekspertów i osób utalentowanych wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych ("drenaż mózgów").
2.16 Szczególnie w odniesieniu do Stanów Zjednoczonych taka sytuacja jest nie tylko wskaźnikiem potencjału finansowego i lepszego systemu badań, ale dodatkowo osłabia Europę, a wzmacnia Stany Zjednoczone. Ponadto amerykańska polityka w zakresie badań i rozwoju charakteryzuje się bardziej otwartym i odważniejszym niż w Europie wykorzystaniem nowych koncepcji i metod, jak również ogólnie wyższym poziomem akceptacji ryzyka. Bodźcem dla niej jest nie tylko konkurencyjność gospodarcza, ale w równej mierze konsekwentna strategia bezpieczeństwa narodowego(20) i związane z nią duże inwestycje w badania i rozwój, prowadzące do wzajemnego inspirowania się.
2.17 Zatem Europa powinna teraz ponownie ożywić swą tradycję wiodącego obszaru badań i innowacji, zdecydowanie zwiększyć inwestycje w badania i rozwój, rozwijać umiejętności swoich obywateli w tym zakresie, nagradzać ich osiągnięcia, jak również eliminować bariery.
2.18 Najważniejszym warunkiem osiągnięcia tego celu jest klimat społeczny umożliwiający pełną realizację tej wizji, aby na wszystkich szczeblach polityki stworzyć niezbędne ramy i podjąć odpowiednie decyzje strategiczne. Tylko wtedy w warunkach globalnej konkurencji szkoły i uniwersytety będą mogły wypełnić swoje zadanie i wystarczająca liczba młodych ludzi poświęci się nauce i technice. Tylko wtedy w sektorze przemysłu zwiększy się zaufanie i optymizm, pozwalając na podjęcie niezbędnych inwestycji.
3. Zagadnienia i procedury finansowe
3.1 Źródło inwestycji. Warunkami przyszłego dobrobytu społeczeństwa są badania i innowacje oraz specjalistyczne i skuteczne wykształcenie osób uzdolnionych w tym zakresie. W tym celu społeczeństwo musi dokonywać niezbędnych inwestycji. W UE takie inwestycje pochodzą ze Wspólnoty, państw członkowskich, gospodarki oraz - w ograniczonym zakresie - z prywatnych fundacji.
3.2 Wsparcie ze strony Wspólnoty
3.2.1 Siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (7PR). Główny wkład(21) Wspólnoty Europejskiej we wspieranie badań i rozwoju następuje za pośrednictwem 7PR. Jego budżet(22) dostępny na lata 2007-2013 wynosi około 50 miliardów euro(23), co stanowi około 5,8 % całego budżetu Wspólnoty w tym okresie.
3.2.2 Wkład ten wynosi zatem około 0,06 % produktu krajowego brutto Wspólnoty, a zatem zaledwie około 2 % celu określonego w Barcelonie (patrz załącznik). Zdaniem Komitetu to zbyt mało, aby osiągnąć widoczny efekt stymulujący oraz, wykorzystując integrującą siłę wsparcia wspólnotowego, w pełni wpłynąć na politykę subwencyjną państw członkowskich, zachęcić przemysł do niezbędnych inwestycji i wywołać tak potrzebny znaczący wzrost w tej dziedzinie.
3.2.3 Z tego względu Komitet wyraża ubolewanie, że nie zastosowano się do jego zaleceń(24) dotyczących znacznego zwiększenia udziału środków na 7PR w całkowitym budżecie Wspólnoty.
Komitet wzywa zatem Radę Europejską i Parlament Europejski, by w ramach przewidzianego na 2008 r. przeglądu budżetu UE dokonać znacznego postępu i zwiększyć środki wspólnotowe przeznaczone na 7PR do 3 % celu określonego w Barcelonie.
3.2.4 Europejski Bank Inwestycyjny. Ponadto Komitet podkreśla, że na wsparcie badań, rozwoju i innowacji należy również w zwiększonym zakresie wykorzystać środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego(25), w szczególności na takie projekty, które przyczyniają się do rozbudowy niezbędnej infrastruktury i transferu wiedzy dla jej wykorzystania w przemyśle.
3.2.5 Europejskie fundusze strukturalne. To samo, w jeszcze większym zakresie, odnosi się do wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych. Szczególnie w nowych państwach członkowskich trzeba nadrobić zaległości w tworzeniu niezbędnej infrastruktury badawczej i powiązaniu jej z zakładaniem nowoczesnych przedsiębiorstw sektora zaawansowanej technologii.
3.3 Wsparcie ze strony państw członkowskich i gospodarki; towarzyszące działania wspólnotowe
3.3.1 Więcej inwestycji ze strony gospodarki. Wobec skromnego pod względem strukturalnym udziału wspólnotowych środków wsparcia, decydujące znaczenie będą miały wystarczające, a zatem znacznie większe niż dotychczas, inwestycje zarówno państw członkowskich, jak i gospodarki europejskiej(26) w badania, rozwój i związaną z nimi edukację. Celem tych inwestycji ma być uwolnienie i wzmocnienie potencjału Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, wykorzystanie europejskiej przestrzeni badawczej oraz osiągnięcie przynajmniej w przybliżeniu celu określonego w Barcelonie. Większość państw członkowskich ma w tej dziedzinie jeszcze wiele do nadrobienia i to jak najszybciej!
3.3.2 Pewne i właściwe ramy. W celu osiągnięcia możliwie najlepszych efektów za pomocą zastosowanych środków, oprócz zwiększonych wysiłków w zakresie finansowania konieczne jest również przeanalizowanie wszystkich innych uwarunkowań. Należy przede wszystkim sprawdzić pod względem przydatności i szkodliwości aspekty i przepisy spoza dziedziny badań, jak również zapewnić możliwie największe bezpieczeństwo planowania i pewność przepisów krajowych.
3.3.3 Działania Wspólnoty na rzecz wsparcia. Za pośrednictwem swojej polityki Wspólnota Europejska może i powinna udzielić w tym zakresie zdecydowanego wsparcia, w szczególności w drodze odpowiednich rozporządzeń i dyrektyw, tworzenia optymalnych ram i mądrze stosowanego efektu stymulującego swojej pomocy w ramach 7PR.
3.3.4 Prawo wspólnotowe w dziedzinie pomocy państwa. Prawo wspólnotowe w dziedzinie pomocy państwa określa w art. 87 i 88 traktatu WE rodzaj, zakres i procedury administracyjne dopuszczalnej pomocy ze strony państw członkowskich(27) dla prac w dziedzinie badań i rozwoju. Treść tego prawa jest zatem kolejnym decydującym czynnikiem stymulującym wspieranie badań przez państwa członkowskie, ale również umożliwiającym optymalne wykorzystanie pomocy w ramach 7PR. Z tego względu konieczne jest takie ukształtowanie prawa wspólnotowego w dziedzinie pomocy państwa(28), które zachęcałoby państwa członkowskie i ułatwiałoby im możliwie skuteczne i pozbawione zbędnej biurokracji wspieranie projektów w dziedzinie badań i rozwoju, realizowanych przez uniwersytety, organizacje badawcze i przemysł - osobno bądź w ramach niezbędnych sieci - w większym zakresie i w efektywniejszy sposób niż dotychczas.
3.3.5 Priorytet dla konkurencyjności na światową skalę. Jednocześnie należy w szczególności unikać sytuacji, w której surowe ograniczenia w zakresie państwowego wsparcia na rzecz badań i rozwoju, związane ze znaczną biurokracją i nastawione wyłącznie na wewnątrzwspólnotową konkurencję, negatywnie wpływałyby na globalną konkurencyjność Wspólnoty Europejskiej. Przeciwnie, zwłaszcza przy stosunkowo bardzo małym udziale wsparcia wspólnotowego(29), państwa członkowskie powinny mieć możliwość hojnego i odbiurokratyzowanego wspierania niezbędnych w europejskiej przestrzeni badawczej powiązań między uniwersytetami, instytutami badawczymi i przemysłem.
3.3.6 MŚP i nowo powstałe przedsiębiorstwa ("startups"). Należy również dalej wzmacniać potencjał innowacyjny MŚP, a w szczególności nowo powstałych przedsiębiorstw, oraz ogólnie stwarzać silniejsze zachęty dla zwiększenia odpowiednich inwestycji ze strony przemysłu. Komitet odsyła ponadto do swoich zaleceń(30) odnoszących się do unijnego "Wieloletniego programu dla przedsiębiorstw i przedsiębiorczości, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)" oraz do ważnego w tym kontekście wsparcia w zakresie gospodarki opartej na wiedzy. Skoro spośród wszystkich firm w UE 98 % stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, to oczywiste jest, jakie znaczenie należy przypisywać zwiększaniu ich konkurencyjności.
3.3.7 Przykład Stanów Zjednoczonych. Wyznacznikiem działań powinna być odpowiednia polityka wsparcia ze strony globalnych konkurentów, w szczególności Stanów Zjednoczonych.
3.4 Prawo budżetowe państw członkowskich. Kolejnym ważnym aspektem finansowania jest kwestia, czy prawo budżetowe poszczególnych państw członkowskich sprzyja efektywnemu wykorzystaniu środków. Jeśli nie, to Wspólnota powinna podjąć działania na rzecz lepszego niż dotąd uwzględnienia potrzeb badań i rozwoju w prawie budżetowym danych państw członkowskich.
3.4.1 Bardziej elastyczne plany wykorzystania środków i prawo budżetowe. Szczególnie w odniesieniu do dużych projektów w dziedzinie rozwoju, a ogólnie do wszystkich inwestycji w zakresie badań i rozwoju, należy unikać sytuacji, kiedy niezwiązane z danym obszarem krajowe plany zagospodarowania środków (jak np. w przypadku rachunkowości zarządczej) prowadzą do decyzji niekorzystnych dla projektu. Ponieważ w projektach na całkiem nowym polu techniki nie sposób dość dokładnie zaplanować całości wydatków, a zwłaszcza przepływu środków w danym roku kalendarzowym, krajowe plany zagospodarowania środków - powiązane ściśle z rokiem kalendarzowym - mogą sprawić, że środki na dany projekt przepadną. Rezultatem tego są niewłaściwe procedury optymalizacyjne i nieefektywność. Konieczne jest zatem znalezienie lepszych rozwiązań, które powinny być na stałe ujęte w prawie budżetowym państw członkowskich i które np. pozwolą na przesunięcie części przyznanych środków na następny rok kalendarzowy lub budżetowy.
3.5 Prawo państw członkowskich dotyczące podatków i odpowiedzialności cywilnej. Wspólnota powinna również podjąć działania na rzecz lepszego dostosowania prawa państw członkowskich w zakresie podatków i odpowiedzialności cywilnej, aby bardziej zachęcać przemysł do większych inwestycji w badania i rozwój oraz zapewnić przejrzystość, jeśli chodzi o ryzyko finansowe przy wprowadzaniu innowacyjnych technologii i produktów.
3.6 Dostateczne finansowanie podstawowe ze strony państw członkowskich. Ponadto państwa członkowskie powinny zadbać o wystarczające finansowanie podstawowe dla swoich jednostek badawczych, aby miały one możliwość skorzystania ze współfinansowania w ramach 7PR.
3.7 Księgowość, rachunek kosztów i ocena. Należy również sprawdzić, czy księgowość, rachunek kosztów i ocena nakładów po stronie odbiorców pomocy państwa, a więc różnych jednostek badawczych, rzeczywiście uwzględniają specyficzny charakter badań i rozwoju. W szczególności należy zbadać, czy podejście ekonomiki przedsiębiorstw, nastawionej na potrzeby przemysłu wytwórczego, można automatycznie przenieść na jednostki, których produktem jest wiedza, gdyż tam podejście to może zakłócić obraz zakresu wydatków, prezentacji i oceny.
3.8 Priorytety polityczne i społeczne. Zasadniczo konieczne jest uświadamianie na szczeblu politycznym, jak również w mediach odgrywających rolę opiniotwórczą, że dostateczne i skuteczne badania i rozwój stanowią niezbędny punkt wyjścia dla przyszłego dobrobytu, a więc również dla miejsc pracy, świadczeń socjalnych i konkurencyjności. Zgodnie z tym założeniem trzeba następnie podejmować działania. Dotyczy to zarówno niezbędnych decyzji budżetowych odnoszących się do koniecznych inwestycji, jak również ogólnych uwarunkowań w zakresie edukacji, prawa i warunków pracy, prawa podatkowego, układów zbiorowych itp. Odnosi się to także do postawy całego społeczeństwa wobec postępu naukowo-technicznego, który wiąże się z ogromną szansą, ale również, nawet przy wszelkim zabezpieczeniu, i z pewnym ryzykiem. Nadmierny strach przed ryzykiem prowadzi do zastoju, a w ostateczności nawet do zatracenia umiejętności uczenia się i do regresu.
4. Kwestie strukturalne i ogólne uwarunkowania
4.1 Aspekty ogólne(31). W tym kontekście priorytetowe znaczenie mają takie uwarunkowania gospodarcze, polityczne, społeczne i kulturowe, w których kreatywność, wynalazczość oraz przedsiębiorczość mogą najlepiej się rozwijać(32) i które umożliwiają pozyskanie i utrzymanie najlepszych naukowców i inżynierów w europejskiej przestrzeni badawczej. Obejmuje to zwłaszcza niezbędne działania na rzecz utrzymania lub stworzenia dobrym naukowcom możliwie najlepszych warunków funkcjonowania i badań.
4.2 Weryfikacja nowych pomysłów i koncepcji. Nauka i badania dążą do najlepszych i najnowszych pomysłów, procedur i wyników. Do tego należy również niezależne powielanie (lub odrzucanie) nowych odkryć, czyli proces "certyfikacji" oraz ich rozpowszechnianie, pogłębianie i poszerzanie, przy czym nadrzędnym celem powinno być sukcesywne odkrywanie obszarów dotychczas niezbadanych. Niezbędne jest zatem zapewnienie i rozwijanie różnorodnych(33) i interdyscyplinarnych metod badawczych, procedur oceny i struktur badawczych, w celu stymulowania i wykorzystania ewolucyjnego procesu(34) dochodzenia do najlepszych pomysłów, wyników oraz form organizacyjnych.
4.3 Kryteria oceny i swoboda. Kryteria oceny powinny zatem również sprzyjać dążeniu do nowości, akceptując jednocześnie ryzyko niepowodzenia, ponieważ nie można z góry zagwarantować sukcesu. Należy unikać zbyt restrykcyjnych "odgórnych" przepisów i uregulowań służących ujednoliceniu form organizacyjnych, programów badawczych i metod pracy, gdyż może to utrudniać powstawanie nowych, innowacyjnych rozwiązań. Innowacja wymaga dostatecznej swobody w zakresie przedsiębiorczości, aby już w zarodku nie zdusić nowego pomysłu nadmiarem ograniczających przepisów. Swoboda prowadzenia badań, w tym i wolność od niezwiązanych z danym obszarem, restrykcyjnych(35) czy wręcz ideologicznych nakazów, jest nieodzownym warunkiem twórczej nauki i nowych odkryć, niezależnie od granic wytyczonych przez prawo w zakresie kwestii etycznych i niezależnie od właściwego wykorzystania przyznanego wsparcia.
4.3.1 Podejście oddolne. Podstawowa zasada każdej polityki badawczej powinna zatem brzmieć następująco: tyle inicjatyw oddolnych, ile tylko możliwe, tyle podejścia odgórnego, ile tylko konieczne, tak duża decentralizacja, jak to tylko możliwe, tak duża centralizacja, jak to tylko konieczne. Celem jest wszak osiągnięcie równowagi między indywidualną pomysłowością i kreatywnością z jednej strony, a koniecznym planowaniem, harmonizacją i zarządzaniem przy grupowaniu zasobów z drugiej, tak aby umożliwić realizację większych projektów opierających się na podziale pracy.
4.3.2 Projekty współpracy. Zwłaszcza wyjątkowo ambitne i obiecujące projekty w dziedzinie badań i rozwoju lub przedsięwzięcia związane z zaawansowanymi technologiami wymagają wszak często transgranicznej współpracy między różnymi organizacjami badawczymi, przedsiębiorstwami itp., w tym i finansowania z różnych źródeł. Znaczne różnice pomiędzy wewnętrznymi strukturami organizacyjnymi, systemami oceny, polityką personalną, zasadami budżetowymi(36) itp. mogą utrudniać osiągnięcie pożądanego sukcesu we współpracy. W takich przypadkach wszystkie zainteresowane podmioty powinny być gotowe do uznania wzajemnych potrzeb i uzgodnienia dla danego projektu wspólnych reguł, w razie konieczności odbiegających od ich własnych zwyczajów, do rezygnacji ze szczególnych priorytetów i do porozumień umożliwiających pracę.
4.3.3 Metoda otwartej koordynacji. Choć w punkcie "Weryfikacja nowych pomysłów i koncepcji" zaleca się pluralizm i wskazuje na negatywne skutki nadmiernego ujednolicenia dla postępu ewolucyjnego, w odniesieniu do projektów kooperacji i do współpracy wewnątrzeuropejskiej ogólnie konieczne jest ustalenie przez współpracujące instytucje minimalnego zakresu jednolitych reguł i wzorców. W tym celu należy właściwie wykorzystać otwartą metodę koordynacji, aby osiągnąć niezbędną równowagę pomiędzy tak sprzecznymi punktami widzenia.
4.4 Uproszczenie(37)i redukcja procedur administracyjnych, unikanie nakładających się lub równoległych kompetencji organów(38). W badaniach i rozwoju nie sposób uniknąć zadań związanych z planowaniem, przedsiębiorczością, administracją i weryfikacją, które muszą zostać wykonane przez doświadczonych naukowców i inżynierów dysponujących odpowiednimi uprawnieniami. Jednakże liczba i zakres wymaganych procedur administracyjnych zwiększyły się do tego stopnia, że poświęcana im praca odbywa się znacznym kosztem faktycznej działalności badawczej. W szczególności zwiększyła się liczba wymaganych procedur składania wniosków, weryfikacji, monitorowania i audytu, co prowadzi do bezproduktywnej biurokracji i ogranicza efektywność właściwych badań(39). Przy tym mnożenie procedur oceniających nie zastąpi niedostatecznych inwestycji w edukację, badania i rozwój.
4.4.1 Dlatego Komitet ponownie wzywa(40) zarówno Komisję, jak i państwa członkowskie, aby jak najszybciej zajęły się intensywnie tą kwestią i podjęły działania w celu opracowania bardziej efektywnych i lepiej skoordynowanych procedur (zwłaszcza z zainteresowanymi organami państw członkowskich i między nimi). W szczególności zaleca się ograniczenie nadmiaru działających odrębnie pionowych (a również poziomych/równoległych) organów (i procedur) dopuszczających, kierujących i kontrolujących.
4.5 Wspieranie najlepszych wyników i konkurencja.
Komitet z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji, państw członkowskich i organizacji badawczych zmierzające do szczególnego wspierania wyróżniających się osiągnięć i projektów programów. Ma to służyć osiągnięciu najlepszych wyników badań i rozwoju, jak również sprzyjać zatrzymaniu w Europie lub przyciągnięciu do niej osób mających na swym koncie największe sukcesy. Jednakże związane jest to z dalszym mnożeniem procedur administracyjnych. Tym pilniejsze wydaje się więc znaczne zmniejszenie liczby wszystkich procedur oraz ich racjonalizacja i uproszczenie. Powiedzenie "im mniej tym lepiej" jest w tym kontekście szczególnie trafne.
4.6 Zanikający podział między kategoriami badań.
Między takimi kategoriami badań, jak badania podstawowe, badania stosowane i rozwój nie ma wyraźnego podziału, lecz raczej inspirujące powiązania i sprzężenia zwrotne. Jeżeli zatem w uregulowaniach utrzymano by podział na te kategorie, to należy dać zainteresowanym organizacjom wystarczające pole manewru, jeśli chodzi o uznawanie i decydowanie o udziale danej kategorii. Niemniej pozostaje faktem, że trudno przewidzieć czy zaplanować wyniki badań podstawowych, a konsekwentne i przemyślane działania można realizować dopiero wtedy, kiedy da się zdefiniować cel i droga do niego jest wystarczająco wyraźna.
4.7 Od odkrycia zagadki natury do innowacyjnego produktu, innowacyjnego procesu i innowacyjnych usług.
Szczególną uwagę należy poświęcić temu, by nowe odkrycia badań podstawowych, jak również badań stosowanych i rozwoju szybciej przekładały się na nowe produkty, procesy i usługi. Choć jest to jeden z zasadniczych problemów, nie ma niestety uniwersalnej recepty na jego rozwiązanie. Mimo to można określić pewne zasady i zalecić środki.
4.7.1 Najważniejszym elementem jest zwiększenie mobilności pracowników między środowiskiem akademickim a przemysłem (patrz również punkt 5.5 i kolejne), ale również ogólne wspieranie wzajemnego zrozumienia i wzajemnego przenikania się tych dwóch "kultur"(41).
4.7.2 Również sektor prywatny powinien tworzyć odpowiednią kulturę organizacyjną, bardziej zabiegać o wyniki badań i rozwoju oraz odważniej podchodzić do produktów innowacyjnych (patrz również pkt 4.9). Przedsiębiorstwa, aby mieć zdolność oceny i adaptacji, muszą ukierunkować swoją politykę kadrową na utrzymanie i pozyskiwanie odpowiedniego zasobu wiedzy naukowo-technicznej wśród swoich pracowników. Przedsiębiorstwa powinny także dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć atmosferę sprzyjającą innowacjom i w ten sposób wspierać i wykorzystywać kreatywny potencjał swoich pracowników. Know-how można przenieść lub nabyć tylko wtedy, gdy ono istnieje, jest znane i zrozumiałe(42).
4.7.3 W tym zakresie przydatne mogą się okazać także udoskonalone systemy informacyjne, powszechnie dostępne za pośrednictwem internetu, dzięki którym potencjalni zainteresowani, mając za punkt wyjścia krótką wzmiankę, mogliby znaleźć informacje o wynikach badań naukowych w Europie, nowych publikacjach oraz ich autorach i nawiązać niezbędne kontakty. Próby te podejmuje się już częściowo za pośrednictwem systemu Cordis(43). Idealnie byłoby, gdyby takie systemy informacyjne były dostępne także dla osób niepełnosprawnych(44) i dostosowane do potrzeb starzejącego się społeczeństwa.
4.7.4 Przynajmniej równie ważna jest jednak niezbędna współpraca między instytutami badawczymi a przedsiębiorstwami z danego sektora. Ułatwia ją bezpośrednia bliskość przestrzenna(45), ponieważ ścisłe sąsiedztwo ("klastry") wymusza oraz stymuluje kontakty i partnerstwa. Należy dalej wspierać tworzenie takich klastrów za pomocą odpowiednich programów. Jednak uznać i promować trzeba też wszelkie wysiłki na rzecz ożywienia transferu wiedzy i nawiązywania kontaktów, podejmowane na szczeblu gmin i regionów. Jako przykład można wspomnieć choćby inicjatywy "Science Cities"(46).
4.7.5 Z tego względu Komitet ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje obecne plany(47) dotyczące ustanowienia Europejskiego Instytutu Technologii (ETI), który ma się przyczynić do dalszego rozwoju potencjału innowacyjnego Wspólnoty i państw członkowskich poprzez wzajemne łączenie odbywających się na najwyższym poziomie działań w zakresie edukacji, badań i innowacji. Działalność ETI powinna przejawiać się przede wszystkim w ramach partnerskich wspólnot naukowych i innowacyjnych. Komitet zaleca, by również w tym zakresie zachęcać jednak do oddolnych inicjatyw i procesów, szczególnie się ku nim skłaniać i je wspierać.
4.7.6 Również państwa członkowskie muszą podjąć zwiększone działania wspierające. Powinny one koncentrować się zarówno na omówionych już nowo powstałych przedsiębiorstwach, jak również na współpracy(48) między instytucjami badawczymi a dłużej działającymi przedsiębiorstwami.
4.8 Znaczenie badań podstawowych. Takie programy wsparcia w żadnym razie nie powinny być jednak realizowane kosztem badań podstawowych. Z tego względu Komitet ponownie przypomina o swoim poparciu dla niezwykle ważnego w 7PR programu "Pomysły" oraz ustanowionej w tym celu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Jeden nowy pomysł może zapoczątkować lawinę innowacji i przełożyć się na wiele dziedzin techniki(49). Również przemysł(50) dostrzega i popiera znaczenie badań podstawowych i ich promowanie.
4.8.1 Odpowiada to wielokrotnym zaleceniom Komitetu, by w trójkącie innowacji, na który składają się badania podstawowe, badania stosowane i rozwój (rozwój produktów i procesów) wszystkim trzem niezbędnym filarom przypisać właściwe im znaczenie poprzez udzielenie dostatecznego wsparcia badaniom podstawowym.
4.9 Produkt innowacyjny. Nawet gdyby zrealizowano wszystkie omówione zalecenia, zadaniem sektora prywatnego pozostaje opracowanie, wykorzystanie lub wytworzenie i wprowadzenie na rynek innowacyjnego produktu, innowacyjnego procesu i innowacyjnych usług w oparciu o odkrycia i umiejętności uzyskane poprzez badania i rozwój. Wymaga to znacznych wcześniejszych inwestycji i wystarczającej ilości czasu, a zarazem wiąże się z wyraźnym ryzykiem rynkowym, zwłaszcza dla MŚP. Również w tym zakresie Wspólnota i państwa członkowskie mogą zaoferować dużą pomoc, w szczególności poprzez rzetelną politykę, eliminację barier administracyjnych, zachęty w dziedzinie polityki gospodarczej, w szczególności podatkowe, zapewnienie wystarczającego kapitału ryzyka, mądre, skuteczne i pozbawione biurokracji programy wsparcia, a zwłaszcza poprzez stałe dążenie do stworzenia klimatu społecznego sprzyjającego technice i innowacjom.
4.9.1 Jeśli chodzi o wprowadzanie na rynek innowacyjnych produktów (technologii, usług itd.), to sporo można by osiągnąć także poprzez zamówienia publiczne, co byłoby jednocześnie szansą na unowocześnienie instytucji publicznych(51).
4.10 Własność intelektualna i patent wspólnotowy. Słabość UE wynika z braku patentu wspólnotowego. Wiąże się to ze zdecydowanie wyższymi kosztami i innymi przeszkodami dla ochrony własności intelektualnej. Prowadzi to do dwóch znacznych utrudnień: z jednej strony wyższe koszty procedur patentowych i ochrony patentowej, a z drugiej strony wręcz utrata ochrony patentowej - wskutek opóźnień i zniechęcenia.
4.10.1 Problem językowy. Kwestia językowa jest jedną z przeszkód dla wprowadzenia przez UE patentu wspólnotowego. Dlatego Komitet zaleca, aby kwestię języka rozwiązać zgodnie z wieloletnią praktyką międzynarodowego środowiska naukowego. Jednak w żadnym wypadku nie wolno tego interpretować jako próbę ograniczenia europejskiego bogactwa językowego, będącego wszak cennym i promowanym przez Komitet(52) przejawem kulturowej różnorodności Europy.
4.10.2 Okres, w którym publikacja nie narusza statusu nowości. Jednocześnie Komitet ponownie wskazuje na swój postulat, by dopuścić ustanowienie okresu, w którym publikacja nie naruszałaby statusu nowości(53), aby w ten sposób rozwiązać konflikt pomiędzy ważną dla naukowców koniecznością szybkiej publikacji ich wyników a ograniczeniem, mówiącym, że można patentować jedynie nowe, dotychczas nieznane odkrycia.
4.11 Szczególna sytuacja nowych państw członkowskich. Z jednej strony nowe państwa członkowskie ogólnie charakteryzują się przewagą konkurencyjną w postaci niższych płac (co oczywiście wiąże się również z problemem niższego standardu życia większości obywateli), jednak z drugiej strony wciąż mają mniej rozwiniętą niezbędną infrastrukturę badań i rozwoju.
4.11.1 Dlatego Komitet wielokrotnie(54) zalecał wykorzystanie znacznie większej części wspólnotowych funduszy strukturalnych do rozbudowy infrastruktury naukowej. W tym kontekście również środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego mogłyby zostać dobrze wykorzystane.
4.11.2 Jednak również nowe państwa członkowskie powinny ze swojej strony uczynić wszystko, aby możliwie jak najszybciej wypełnić tę lukę, a następnie stopniowo dochodzić do celu 3 %. Ogólnie rzecz biorąc, priorytetowym celem Wspólnoty powinno być zdecydowane wsparcie nowych państw członkowskich w rozbudowie ich systemu badawczego i wychowywaniu kolejnych pokoleń naukowców.
4.12 Innowacja(55)w sensie ogólnym. O ile w dotychczasowych uwagach i zaleceniach traktowano innowację głównie jako skutek działań i inicjatyw naukowo-technicznych, to należy zwrócić uwagę również na gospodarcze, handlowe i społeczne aspekty(56) i możliwości związane z innowacyjnymi pomysłami i procedurami. Uzupełniając aspekt naukowo-techniczny, mają one bezsprzecznie równorzędne znaczenie dla dobrobytu, konkurencyjności i strategii lizbońskiej. Jednak w kontekście niniejszej opinii rozpoznawczej odnoszą się one głównie do zagadnień polityki gospodarczej i społecznej, które zostaną omówione osobno w przyszłej opinii w sprawie strategii lizbońskiej (patrz również następny rozdział).
4.12.1 W związku z tym Komitet z zadowoleniem przyjmuje komunikaty Komisji(57) (patrz także: punkt 1.2): "Wykorzystanie wiedzy w praktyce: Szeroko zakrojona strategia innowacyjna dla UE" z 13 września 2006 r. oraz "Europa nowoczesna i sprzyjająca innowacjom" z 12 października 2006 r. Komitet w pełni przychyla się do koncepcji w nich zawartych i niniejszą opinią uzupełnia niektóre aspekty. (Pierwszy z wymienionych komunikatów odnosi się do sprawozdania grupy pod przewodnictwem Esko Aho, które zasługuje na takie samo poparcie(58)). Jednocześnie Komitet odsyła do własnych propozycji(59) dotyczących innowacyjnej polityki zatrudnienia.
5. Czynnik ludzki - kapitał ludzki - kadra badawcza i inżynierska(60)
5.1 Aspekty personalne - motywacja. W tym kontekście Komitet odsyła do swojej opinii(61) poświęconej konkretnie tej dziedzinie, ponownie potwierdzając i akcentując zawarte w niej stwierdzenia. Jak już zwrócono w niej uwagę, kapitał ludzki jest najbardziej wrażliwym i cennym zasobem w badaniach, rozwoju i innowacjach. Najważniejszym zadaniem jest zatem zachęcanie utalentowanych młodych ludzi do zdobywania naukowego lub technicznego wykształcenia i oferowanie im go w możliwie najlepszy sposób.
5.2 Uniwersytety i politechniki. Niezbędne do tego celu placówki edukacyjne są decydującym warunkiem zaspokojenia zapotrzebowania na dobrych naukowców i inżynierów. Należy więc zapewnić i utrzymać wystarczającą liczbę dobrze wyposażonych uczelni wyższych oferujących atrakcyjne kształcenie na najwyższym poziomie, w szczególności zaś politechnik, dysponujących doskonałą kadrą oraz łączących badania i edukację(62). Powinny one być zdolne do konkurowania z najlepszymi uniwersytetami ze Stanów Zjednoczonych lub innych krajów spoza Europy. Ponadto muszą one również mieć wystarczającą siłę przyciągania najlepszych studentów spoza Europy. Również w tym kontekście ETI mógłby odegrać rolę pomocniczą.
5.3 Mobilność. Ponieważ jest już niemal standardem, że po zdobyciu dobrego wykształcenia wyższego młodzi naukowcy i inżynierowie wyjeżdżają do innych krajów Europy lub świata, by dalej się kształcić, pojawiają się dwa kolejne postulaty:
5.3.1 Należy nagradzać mobilność, nie można za nią karać. Niestety wciąż istnieją liczne, nawet niedawne(63) uregulowania w zakresie układów zbiorowych, prawa podatkowego, ubezpieczeniowego i zabezpieczenia społecznego, które mają wręcz odwrotne działanie. W odniesieniu do tego zagadnienia konieczne jest systematyczne kontrolowanie i dokonywanie korekt wszystkich powiązanych aspektów/barier. Nie wolno przy tym ignorować sytuacji rodzinnej naukowców i inżynierów, dlatego odpowiednie uregulowania powinny odnosić się także do członków ich rodzin.
5.3.2 Mobilność nie może prowadzić do jednokierunkowego drenażu mózgów. A zatem punktem odniesienia, jeśli chodzi o szanse na sukces, w tym o wyposażenie i środowisko pracy, jak również zarobki i perspektywy zrobienia kariery przez badaczy i inżynierów, powinny być warunki oferowane w pozaeuropejskich krajach bezpośrednio konkurujących z Europą.
5.4 Kariera. To społeczeństwo, reprezentowane przez polityków, jest odpowiedzialne za możliwie najlepsze wykorzystanie inwestycji, dokonywanych ogólnie przez społeczeństwo i indywidualnie przez poszczególnych naukowców, w zdobycie pożądanej kompleksowej i skomplikowanej wiedzy w zakresie podstaw, jak i zaawansowanych specjalizacji. Wyrazem tej odpowiedzialności powinna być troska o zapewnienie wykształconym badaczom odpowiedniej ścieżki kariery z atrakcyjnymi alternatywami, wykluczającej bezczynność zawodową. Bezrobocie wśród naukowców i inżynierów o wysokich kwalifikacjach czy praca nieodpowiadająca ich kwalifikacjom to marnowanie inwestycji gospodarczych i odstraszanie kolejnych pokoleń elity naukowej, skutkujące wybieraniem zawodów niezwiązanych z nauką czy techniką lub wręcz emigracją z Europy!
5.4.1 Doktoranci. Skoro pełnowartościowe studia naukowotechniczne i następujący po nich doktorat są bardzo czasochłonne, a praca doktorska w dziedzinie nauki i techniki wymaga samodzielnych badań i pełnego zawodowego zaangażowania, to należy ją odpowiednio uznawać i wynagradzać, jak ma to czasem miejsce w przypadku inżynierów. Niedostateczne wynagrodzenie(64) w okresie studiów doktoranckich, szczególnie najbardziej utalentowanych młodych naukowców, za bardzo odsuwa w czasie perspektywę niezależności finansowej, co jest szkodliwe pod wieloma względami. Inżynierowie i naukowcy, którzy ukończyli pełnowartościowe studia, nie są uczniami czy praktykantami.
5.4.2 Dla rozwoju dalszej kariery ważne jest stworzenie atrakcyjnych modeli stanowisk z możliwością stałego zatrudnienia ("tenure track") oraz dodatkowych opcji zawodowych. Ponadto w tym kontekście stwierdzenia z poprzedniego punktu mają jeszcze większe znaczenie.
5.4.3 Szansa dla każdego. Postęp i ciągłość innowacji opiera się na motywacji wszystkich podmiotów, na nowoczesnych modelach działalności gospodarczej i właściwych metodach zarządzania. Celem jest zaoferowanie każdemu - a więc także wszystkim pracownikom przedsiębiorstw i instytutów badawczych - możliwie najlepszych szans rozwoju ich talentów i własnej inicjatywy, zgodnie z ich zdolnościami, osiągnięciami i kreatywnością, jak również stworzenie otoczenia społecznego sprzyjającego ich potencjałowi twórczemu. Są to niezwykle ważne zagadnienia z zakresu polityki społecznej i socjologii, polityki rodzinnej, ekonomiki przedsiębiorstw i ogólnie kultury zarządzania. Uznano już także znaczenie rozsądnej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym dla kreatywności i produktywności(65).
5.5 Kontakty między środowiskiem akademickim a przemysłem. Najlepszymi przekaźnikami wiedzy i motorami wymiany doświadczeń są sami specjaliści w danej dziedzinie. Z tego względu od dawna trwają wysiłki mające na celu zwiększenie wymiany personalnej między uniwersytetami i jednostkami badawczymi z jednej, a przemysłem z drugiej strony. Mimo istniejących trudności i przeszkód konieczne jest ich wzmocnienie.
5.5.1 Niestety jak dotąd praktycznie nie udało się(66) przezwyciężyć różnych przeszkód, takich jak umowy zbiorowe, kultura powoływania na stanowisko, kryteria kariery itp. Wobec ogólnie znanych problemów, należy w tym zakresie ponownie podjąć próbę opracowania lub zmodyfikowania procedur, jak również wyeliminowania barier wynikających z umów zbiorowych. Jednakże nie jest to tylko kwestia umów zbiorowych i zróżnicowanego poziomu zarobków, ale również różnic między kulturą organizacyjną w przemyśle i środowisku akademickim. Nawet jeżeli niektóre spośród tych różnic mogą wynikać z charakteru obu środowisk, to jednak ważnym zadaniem jest znaczne zwiększenie przenikania i współpracy personalnej. Komitet zaleca podjęcie w tej dziedzinie prac na podstawie nowych koncepcji, tak aby mimo wszystko uzyskać pozytywne rezultaty w odniesieniu do tego ważnego zagadnienia.
5.5.2 Oprócz kwestii techniczno-finansowych oraz aspektów związanych z prawem podatkowym i odpowiedzialnością cywilną, należy zatem zwrócić szczególną uwagę na obustronną mobilność między środowiskiem akademickim a gospodarką. Z tego względu Komitet przypomina o swoim zaleceniu stworzenia systemu stypendiów i wsparcia, który sprzyjałby czasowej (np. trwającej od roku do trzech lat) obustronnej mobilności (z gwarancją powrotu na ścieżkę wcześniejszej kariery) między przemysłem a jednostkami naukowymi, który byłby analogiczny do urlopów naukowych ("sabbatical") funkcjonujących w środowisku akademickim. Prowadziłoby to nie tylko do lepszego poznania się i zrozumienia odmiennej specyfiki oraz do transferu wiedzy, ale również stwarzałoby szanse na zmianę w perspektywie długoterminowej. Wprawdzie Komitet zdaje sobie sprawę, że takie powroty obu stronom nastręczają pewnych problemów(67), ale zalety takiego stypendium powinny umożliwić ich przezwyciężenie; ponadto w ten sposób mogłyby się otworzyć nowe perspektywy kariery.
Bruksela, 13 grudnia 2006 r.
|
Przewodniczący |
|
Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego |
|
Dimitris DIMITRIADIS |
______
(1) COM(2006) 502 wersja ostateczna z 13.9.2006 "Wykorzystanie wiedzy w praktyce: Szeroko zakrojona strategia innowacyjna dla UE"; COM(2006) 589 wersja ostateczna z 12.10.2006 "Europa nowoczesna i sprzyjająca innowacjom"
(2) EUR 22.005 "Tworzenie innowacyjnej Europy" ISBN 92-79-00964-8
(3) Patrz: przypis 1.
(4) Patrz: przypis 2.
(5) Odnosi się to ogólnie również do kolebki nauki przy uwzględnieniu grecko-egipskiego kręgu kulturowego i okresowych, wzajemnie inspirujących kontaktów z indyjsko-arabskim kręgiem kulturowym.
(6) Proces ten obszernie i wielowątkowo przedstawiono w opinii Komitetu z inicjatywy własnej "Nauka, społeczeństwo i obywatele w Europie", DzU C 221 z 7.8.2001.
(7) WNiemczech.
(8) Wszczególności dzięki zmniejszeniu śmiertelności wśród dzieci.
(9) Chodzi tu nie tyle o wyuczenie i opanowanie bardzo dużej liczby wzorów, ile o zasadnicze zrozumienie techniki i elementarnych praw natury, jak również o znaczenie powiązań liczbowych i wykorzystania matematyki.
(10) Patrz jednakże punkt 2.10.3: w niektórych przypadkach wykorzystanie jest (i) ograniczone czasowo poprzez patenty lub dostępne po wykupieniu licencji lub (ii) przez określony czas mniej lub bardziej skutecznie chronione przez przedsiębiorstwa jako tajemnica przemysłowa.
(11) Patrz (DzU C 112 z 30.4.2004), (DzU C 112 z 30.4.2004), (DzU C 65 z 17.3.2006) i Dz.U. C 324 z 30.12.2006.
(12) http://consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/de/ec/ 00100-r1.d0.htm; wersja polska: http://libr.sejm.gov.pl/oide/dokumenty/ konkluzje/lizbona200003.pdf
(13) http://consilium.europa.eu/ueDocs/cms_Data/docs/pressData/de/ec/ 71067.pdf; wersja polska: http://libr.sejm.gov.pl/oide/dokumenty/ konkluzje/barcelona200203.pdf
(14) Między innymi takie, że niestety jak dotąd cel 3 % jest realizowany w sposób niewystarczający.
(15) (DzU C 95 z 23.4.2003)
(16) http://www.hm-treasury.gov.uk/independent_reviews/stern_review_economics_ climate_change/sternreview_index.cfm
(17) Bild der Wissenschaft 9/2006, s. 109
(18) Komitet już wielokrotnie podkreślał (np. DzU C 65 z 17.3.2006), że z uwagi na globalny wyścig inwestycji w badania i rozwój określony w Barcelonie cel 3 % jest ruchomy - kto go osiągnie zbyt późno, nadal będzie w tyle.
(19) Zwłaszcza dotyczących sytuacji pracowników naukowych i inżynierów, jeśli chodzi o zarobki i umowy.
(20) Departament Obrony Stanów Zjednoczonych (DoD, US Department of Defense) wspiera w znacznym zakresie projekty badawcze również na uniwersytetach i w centrach badawczych.
(21) Oprócz tego istnieją jeszcze programy wsparcia różnych innych służb Komisji, jak np. program ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (2007-2013) czy program Inteligentna energia-Europa.
(22) COM(2006) 364 wersja ostateczna; z zastrzeżeniem niepodjętej jeszcze decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady.
(23) Plus około 2 mld euro z 7PR Euratom.
(24) (DzU C 65 z 17.3.2006)
(25) Komisja CCMI opracowuje właśnie opinię w tej sprawie.
(26) Niedawne opracowanie Komisji pokazało, że na szczęście w 2005 r. przedsiębiorstwa europejskie zwiększyły swoje inwestycje w badania i rozwój o 5,3 %.
(27) Patrz również (DzU C 80 z 30.3.2004) oraz (DzU C 65 z 17.3.2006).
(28) Dnia 22 listopada 2006 r. na stronie internetowej Komisji ukazał się na ten temat komunikat prasowy (IP/06/1600) oraz dokument (bez daty i oznaczenia!) "Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną". Komitet nie mógł jeszcze wypracować swojego stanowiska w tej sprawie ani dokonać oceny pod kątem powyższych zaleceń.
(29) Patrz punkt 3.2.2.
(30) (DzU C 234 z 22.9.2005)
(31) Częściowo na podstawie (DzU C 95 z 23.4.2003).
(32) Patrz również punkt 3.4.
(33) Patrz jednak również omówiony poniżej punkt "projekty współpracy".
(34) Patrz również (DzU C 221 z 7.8.2001) "Nauka, społeczeństwo i obywatele w Europie", punkt 4.7: Badania to krok w nieznane, a metody postępowania stosowane w nich przez jednostki bądź grupy różnią się i uzupełniają wzajemnie w zależności od potrzeb, umiejętności i temperamentu. Badacze są menadżerami, inżynierami, kolekcjonerami, artystami, zajmują się dzieleniem włosa na czworo lub syntezą wszelkich nauk i sztuk. Prowadzenie badań jest jak błądzenie we mgle, podążanie za intuicyjnymi przeczuciami, przemierzanie nieznanych przestrzeni, gromadzenie i porządkowanie danych, odkrywanie nowych sygnałów, śledzenie nadrzędnych powiązań i wzorów, rozpoznawanie nowych korelacji, opracowywanie modeli matematycznych, tworzenie niezbędnych pojęć i symboli, projektowanie i konstruowanie nowych przyrządów, szukanie prostych rozwiązań i harmonii. To również potwierdzanie, zabezpieczanie, poszerzanie, uogólnianie i odtwarzanie.
(35) Patrz również (DzU C 65 z 17.3.2006), pkt 4.13.2 "Karta" wraz z przypisem.
(36) Patrz również punkt "Bardziej elastyczne plany wykorzystania środków i prawo budżetowe".
(37) Patrz również, np. punkt 1.2 (jeszcze nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym). Dz.U. C 309 z 16.12.2006.
(38) Na podstawie CESE 1674/2004
(39) Niemiecki Związek Szkół Wyższych (Deutscher Hochschulverband) przedstawił swój jednoznaczny pogląd na ten temat: Forschung und Lehre, 9/06, s. 516 (www.forschung-und-lehre.de).
(40) pkt 5.1.8 (DzU C 110 z 30.4.2004)
(41) Nie należy mylić z "dwiema kulturami" według G.P. Snowa -nauk ścisłych i nauk humanistycznych.
(42) Cytat z opinii EKES-u w sprawie europejskiej przestrzeni badawczej (DzU C 204 z 18.7.2000).
(43) http://cordis.europa.eu
(44) Więcej na ten temat także w zasadach EFRR.
(45) Podobnie jak w przypadku interdyscyplinarnych dziedzin badawczych.
(46) www.sciencecities.eu
(47) Komitet przygotuje na ten temat odrębną opinię.
(48) Jednak w tym kontekście istnieją pewne podstawowe sprzeczności, omówione już w punkcie 7 opinii, na przykład: Dz.U. C 309 z 16.12.2006
- Badania podstawowe, jak każde długoterminowe projekty badawczo-rozwojowe, rozwijają się dzięki wczesnemu ogłaszaniu ich wyników, dzięki czemu inne grupy badawcze mogą je sprawdzić. Należy ponadto wykorzystać synergię wynikającą z natychmiastowej, wzajemnej komunikacji w ramach wspólnoty naukowej, zwłaszcza wtedy, gdy wiele laboratoriów współpracuje w ramach wspólnego programu badawczo-rozwojowego.
- Również organy państwowe powinny naciskać na publikację wyników wspieranych przez siebie badań, aby zapewnić sprawiedliwe warunki wsparcia i konkurencji.
- Jednak przedsiębiorstwa, z uwagi na ich pozycję względem konkurencji, z reguły powinny być zainteresowane ochroną wyników prowadzonych badań rozwojowych produktu przynajmniej do czasu, aż nowy opracowywany produkt będzie gotów do wprowadzenia na rynek.
(49) Patrz również, pkty 1, 7 i 8. Dz.U. C 309 z 16.12.2006
(50) Por. Alister Scott, Grové Steyn, Aldo Geuna*, Stefano Brusoni, Ed Steinmueller: The Economic Returns to Basic Research and the Benefits of University-Industry Relationships. A literature review and update of findings. Report for the UK Office of Science and Technology* by SPRU)-Science and Technology Policy Research, 2002.
(51) Wiadomo jednak, że procesom modernizacji zawsze towarzyszy także ryzyko, które może prowadzić do opóźnień, wzrostu kosztów, czy wręcz do fiaska przedsięwzięcia. To z kolei może wywołać krytykę ze strony opinii publicznej. Generalnie działania takie można ocenić tylko na podstawie dłuższych doświadczeń. [Przykłady: Airbus 380, niemiecki system pobierania opłat drogowych, czy też licencje UMTS (Universal Mobile Telecomunications System)].
(52) "Nowa strategia ramowa w sprawie wielojęzyczności" Dz.U. C 324 z 30.12.2006.
(53) Oznacza to, że publikacja nowych wyników badań przez wynalazcę w określonym czasie nie narusza statusu nowości w ewentualnym późniejszym zgłoszeniu przez niego wniosku patentowego. Patrz również, pkt 5.2 (DzU C 95 z 23.4.2003) oraz, pkty 2.5.1 i 2.5.2 (DzU C 110 z 30.4.2004).
(54) M.in. w (DzU C 65 z 17.3.2006).
(55) Zgodnie z wnioskiem Komisji ustanawiającym Europejski Instytut Technologii innowacja to: "proces i efekty procesu, w którym nowe idee stanowią reakcję na zapotrzebowanie społeczne lub gospodarcze i powodują powstawanie nowych produktów, usług lub modeli działalności gospodarczej, które są z powodzeniem wprowadzane na istniejący rynek lub mają zdolność tworzenia nowych rynków". W rozumieniu niniejszej opinii rozpoznawczej chodzi przede wszystkim o procesy lub produkty naukowo-techniczne.
(56) Patrz również przypis 55. Krótsza definicja z obszaru anglojęzycznego brzmi: "Innovation is the successful exploitation of new ideas" ("Innowacja to skuteczne wykorzystywanie nowych pomysłów").
(57) COM (2006) 502 wersja ostateczna oraz COM(2006) 589 wersja ostateczna wraz z przypisami 1 i 2
(58) Esko Aho / EUR 22.005. http://europa.eu.int/invest-in-research/
(59) Np. Elastyczność i pewność zatrudnienia (flexicurity): przypadek Danii (DzU C 195 z 18.8.2006).
(60) Niniejsze określenie odnosi się do obu płci, a zatem również do kobiet naukowców i inżynierów.
(61) "Badacze w europejskim obszarze badawczym: jeden zawód, wiele możliwości kariery" (DzU C 110 z 30.4.2004)
(62) Wtym kontekście korzystne byłoby jeszcze lepsze połączenie uniwersytetów i pozauniwersyteckich instytutów badawczych, głównie po to, by ich urządzenia i infrastrukturę wykorzystywać także do celów badań i edukacji oraz dla włączenia ich najnowszych odkryć w programy nauczania.
(63) Na przykład w Niemczech.
(64) Patrz również (DzU C 110 z 30.4.2004).
(65) Patrz Frankfurter Allgemeine Zeitung nr 257, 4 listopada 2005 r., C1.
(66) Patrz np. "Forschung und Lehre" (na zamówienie Niemieckiego Stowarzyszenia Szkół Wyższych; www.forschung-und-lehre.de) 4/06, s. 208 oraz "Forschung und Lehre" 7/06, s. 402
(67) Patrz np. "Beruf und Chance" ("Zawód i szansa"), Frankfurter Allgemeine Zeitung nr 251, 28 października 2006 r., C1.
